ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

Ո Ր Ո Շ ՈՒ Մ

Ք. Երևան 01 հուլիսի 2021 թ.

ԲԴԽ-37-Ո-Կ-15

ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԿԱՐԻՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՀԱՐՑԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ`

ՀԵՏԵՎՅԱԼ ԿԱԶՄՈՎ՝

	նախագահությամբ՝
	Բարձրագույն դատական խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար	Գ. Ջհանգիրյանի,
	մասնակցությամբ՝ անդամներ	Գ. Բեքմեզյանի, Դ. Խաչատուրյանի, Մ. Մակյանի, Լ. Մելիքջանյանի, Ա. Մխիթարյանի,  Ս. Չիչոյանի, Վ. Քոչարյանի,
	Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի տեղակալ	Ս. Գրիգորյանի,
	Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի ներկայացուցիչ	Դ. Գասպարյանի,
	Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավորի ներկայացուցիչ	Վ. Հովսեփյանի,
	քարտուղարությամբ՝	Ա. Շիլաջյանի,

դռնբաց նիստում, քննության առնելով Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի՝ «Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությամբ ՀՀ Բարձրագույն դատական խորհրդին դիմելու մասին» 2021 թվականի մայիսի 17-ի N-38-Ա որոշումը և կից ներկայացված փաստաթղթերը,

Պ Ա Ր Զ Ե Ց.

1. Գործի նախապատմությունը.

Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել Տնտեսական մրցակցության պետական հանձնաժողովի (այսուհետ՝ նաև Հանձնաժողով) նախագահ Գեղամ Գևորգյանի կողմից 11.02.2021 թվականին Արդարադատության նախարարին (այսուհետ՝ Նախարար) ներկայացված հաղորդումը։

Նախարարի 16.03.2021 թվականի թիվ 19-Ա որոշմամբ Վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ նաև Դատարան) դատավոր Կարինե Բաղդասարյանի (այսուհետ՝ Դատավոր) նկատմամբ հարուցվել է կարգապահական վարույթ:

Նախարարի 17.05.2021 թվականի N-38-Ա որոշմամբ միջնորդություն է ներկայացվել Բարձրագույն դատական խորհրդին՝ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ:

2. Վարույթ հարուցած մարմնի դիրքորոշումը

Վարույթ հարուցող մարմինը վկայակոչել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետը և հայտնել, որ վիճարկման հայցով վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ եզրահանգումները պետք է կատարվեն դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 14-րդ և 17-րդ գլուխներով նախատեսված դատավարական փուլերն անցնելուց հետո կայացվող գործն ըստ էության լուծող դատական ակտով։

Վարչական դատավարության շրջանակներում միջանկյալ դատական ակտերը և գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը հստակորեն տարբերակված են։ Տարբերակված են նաև դրանց մասով իրավակարգավորումները, մասնավորապես նախատեսված են դրանց դեմ վերաքննության կարգով բերվող բողոքներով կոլեգիալ և միանձնյա կազմով քննության տարբեր կառուցակարգեր, նշված բողոքները վարույթ ընդունելու, վերադարձնելու, վարույթ ընդունելը մերժելու տարբեր ժամկետներ և այլն։

Վերոնշյալը համադրելով հաղորդման մեջ տեղ գտած փաստերի հետ՝ վարույթ հարուցող մարմինը հայտնել է, որ Դատավորը վերաքննության կարգով բերված բողոքի շրջանակներում, քննելով միջանկյալ դատական ակտի իրավաչափությունը, որի շրջանակներում պետք է բացառապես ստուգեր, թե ինչքանով է վարչական դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի լույսի ներքո իրավաչափ մերժել Հանձնաժողովի 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման (այսուհետ՝ նաև Թիվ 251-Ա որոշում կամ Վարչական ակտ) 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կատարման կասեցումը, փոխարենը ձեռնամուխ է եղել բուն Վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը և վերլուծելով նշել, որ իրավաչափ է համարում հայցվոր «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության (այսուհետ՝ «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ) եզրահանգումն առ այն, որ «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):»:

Հաշվի առնելով Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի կարգավորումը և այն հանգամանքը, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի հիշատակված հոդվածների համադրված վերլուծությունից միանշանակ բխում է, որ միջանկյալ ակտի վերաքննության կարգով բողոքարկման շրջանակներում Դատարանի կողմից չէր կարող գնահատվել Վարչական ակտի իրավաչափությունը՝ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ տվյալ դեպքում Դատարանի կողմից կատարվել է գործողություն, որի համար այն լիազորված չի եղել Սահմանադրությամբ կամ օրենքով, ինչն իր հերթին նշանակում է, որ այդ պարագայում Դատարանը չի հանդիսացել «օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան»։

Հիմք ընդունելով վերոնշյալը՝ վարույթ հարուցող մարմինը գտել է, որ Վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բացակայության պայմաններում և ըստ այդմ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի բացակայության պայմաններում, Դատավորի կողմից միջանկյալ դատական ակտի դեմ բերված բողոքի քննության շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափության հարցին բովանդակային անդրադարձը և դրա ոչ իրավաչափ լինելու վերաբերյալ ըստ էության արձանագրումը պետք է որակվի որպես Դատավորի կողմից դրսևորված վարքագիծ, որը խախտել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով, ինչպես նաև 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված դատավորի անաչառությանը վերաբերող կանոնները։

Վարույթ հարուցող մարմինը հայտնել է նաև, որ դատական ակտում Դատավորը չի նշել և չի քննարկել Հանձնաժողովի կողմից Վերաքննիչ վարչական դատարանին թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով ներկայացված վերաքննիչ բողոքի պատասխանը։

Միաժամանակ Դատավորի կողմից թույլ տրված դատավորի վարքագծի կանոնների խախտումները կատարվել են դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերը հստակ տարբերակված են միմյանցից և ըստ այդմ հստակ տարբերակված են միմյանցից դրանց դեմ ներկայացվող վերաքննիչ բողոքները, ուստի Դատավորի կողմից միջանկյալ ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափությանն անդրադառնալու ձևով արտահայտված վարքագծի կանոնների խախտումը կատարվել է առնվազն կոպիտ անփութությամբ։

Այսպիսով, թիվ ՎԴ/8043/05/20 դատական գործով Դատավորի կողմից թույլ են տրվել «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերի և 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտումներ, ուստի վարույթ հարուցող մարմինը գտել է, որ առկա է Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը։

3. Դատավորի դիրքորոշումը հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Սույն կարգապահական վարույթի շրջանակներում Դատավորը ներկայացրել է գրավոր բացատրություն Նախարարին, որի շրջանակներում հայտնել է, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 9-րդ մասով սահմանված իրավական կանոնի ամրագրման նպատակն, ըստ էության, գործի հանգամանքների գնահատում և կիրառելի իրավական նորմերի վերլուծություն իրականացնելիս դատավորի ներքին համոզմունքի ձևավորման հիմքերը որևէ ձևով չսահմանափակելն է, քանի որ հակառակ պարագայում դատավորը, իր ներքին համոզմունքը ձևավորելիս, կարող է կաշկանդված լինել դրա վերաբերյալ հետագայում պատասխանատվության ենթարկվելու մտավախությամբ, ինչը, բնականաբար, չի կարող ազդեցություն չունենալ կայացվելիք դատական ակտի որակի և հիմնավորվածության վրա։

Օրենսդիրը, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 1-ին մասում նախատեսելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթ հարուցելու ժամկետները, որպես ընդհանուր կանոն, սահմանել է, որ նյութական և դատավարական իրավունքի նորմի՝ դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտման հիմքով կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել խախտումը վարույթ հարուցող մարմնի կողմից հայտնաբերվելուց հետո՝ մեկ տարվա ժամկետում։ Հատկանշական է, որ նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի՝ դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտումը մինչև գործով եզրափակիչ դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը հայտնաբերվելու դեպքում, մեկ տարվա ժամկետը հաշվարկվում է տվյալ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից։ Մինչև կոնկրետ գործով եզրափակիչ դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել, եթե դատավորի կողմից թույլ են տրվել դատավարական նորմերի այնպիսի խախտումներ, որոնք հանգեցնում են դատական պաշտպանության իրավունքի խախտման և արդարադատության խաթարման։

Դատավորը հայտնել է, որ թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով դեռևս առկա չէ օրինական ուժի մեջ մտած եզրափակիչ դատական ակտ, գործի քննությունն ընթացքի մեջ է, 28.04.2021 թվականին նշանակված է դատական նիստ։ Ավելին՝ Դատարանի 18.02.2020 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշման դեմ Հանձնաժողովի կողմից ներկայացվել է վճռաբեկ բողոք, որի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի կողմից վերջնական որոշում չի կայացվել։

Հաղորդման մեջ՝ որպես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք թվարկված «խախտումները» առհասարակ դատավարական նորմերի խախտմանը չեն վերաբերում։

Արդյունքում, Դատավորը եզրահանգել է, որ իր նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի շրջանակներում առկա չեն «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը, ուստի խնդրել է կարճել կարգապահական վարույթը։

4. Հարուցված կարգապահական վարույթի համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները

1) «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ի կողմից հայցադիմում է ներկայացվել Վարչական դատարան ընդդեմ Հանձնաժողովի՝ Հանձնաժողովի 10.06.2020 թվականի «Արտակարգ իրավիճակների նախարարության և «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության նկատմամբ պատասխանատվության միջոց կիրառելու վերաբերյալ» թիվ 251-Ա որոշումն մասնակի՝ որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ, և 8-րդ կետերը, ինչպես նաև դրա բողոքարկման արդյունքում 22.09.2020 թվականի ««ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության վարչական բողոքը մերժելու մասին» թիվ 350-Ա որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին։

2) Հայցադիմումում «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ն ներկայացրել է նաև միջնորդություն՝ Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերի կատարումը մինչև գործով վերջնական դատական ակտի կայացումը կասեցնելու մասին։

3) Վարչական դատարանը 19.10.2020 թվականի «Հայցադիմումը վարույթ ընդունելու, վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու միջնորդությունը մասնակի բավարարելու և նախնական դատական նիստ հրավիրելու մասին» որոշմամբ հայցադիմումն ընդունել է վարույթ և 2.2 կետում նշված միջնորդությունը մասնակի բավարարելով կասեցրել է Թիվ 251-Ա որոշման 7-րդ կետի և 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետի կատարումը մինչև թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, իսկ մնացած մասով (Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կասեցման պահանջ) միջնորդությունը մերժել է։

4) Նշված որոշումը միջնորդության մերժման մասով հայցվորի կողմից բողոքարկվել է Վերաքննիչ վարչական դատարան, որի արդյունքում Դատավորը 18.12.2020 թվականին կայացրել է «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշում: Նշված որոշմամբ Դատարանը, հղում կատարելով և վերլուծելով «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությունը, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002 թվականին ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորումը, նշել է, որ միայն Հանձնաժողովն է օժտված ապրանքային շուկան սահմանելու բացառիկ իրավասությամբ, տնտեսվարող սուբյեկտը չի կարող ունենալ մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրք, քանի դեռ հստակեցված չեն այն ապրանքային շուկայի ծավալները, որում գործունեություն է իրականացնում վերջինս։ Իսկ ապրանքային շուկայի սահմանման բացառիկ իրավազորությամբ օժտված է պատասխանողը։ Նշվել է նաև, որ Հանձնաժողովն այն միակ մարմինն է, որը օժտված է ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրք ունենալու վերաբերյալ որոշում ընդունելու իրավազորությամբ։

Արդյունքում, Դատարանը գտել է, որ տնտեսվարող սուբյեկտը, որի գործունեության ապրանքային շուկան չի հստակեցվել պատասխանողի որոշմամբ և որը, որպես այդպիսին չունի պատասխանողի որոշմամբ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտի կարգավիճակ, ինքնին, պարտավորություն, հնարավորություն, նույնիսկ իրավունք չունի հետևելու նման կարգավիճակ ունեցող սուբյեկտների համար սահմանված պարտավորություններին և չի կարող դրանց խախտման համար ենթարկվել պատասխանատվության։

Այնուհետև հղում կատարելով մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը՝ Դատարանը եկել է հետևյալ եզրահանգման. «Վերը նշված իրավանորմերի պահանջների և սույն գործի փաստական հանգամանքների վերլուծության և համադրման արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն հիմնավոր է համարում Բողոքաբերի փաստարկներն առ այն, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ազատ շուկայական հարաբերությունների պայմաններում՝ սահմանված չէ որևէ պատասխանատվություն շուկայում ազատ գործող սուբյեկտների՝ իրենց գնային քաղաքականությունը ինքնուրույնաբար որոշելու համար, ուստի այդպիսի գործողությունները, ինքնին, չեն կարող համարվել հակաիրավական կամ մեղավոր։

Պատասխանողը պարտավոր էր սահմանել ապրանքային այն շուկան, որի շրջանակներում գործել է Հայցվորը, որպեսզի վերջինս հնարավորություն ունենար դրսևորել համապատասխան վարքագիծ։ Քննարկվող դեպքում հայցվոր ընկերությունը չէր կարող ենթադրել, որ պայմանագրի հիման վրա իր կողմից մատուցվող ծառայությունները գտնվում են կոնկրետ ապրանքային շուկայի տիրույթում։ (...):

Վերաքննիչ դատարանն իրավաչափ է համարում Հայցվորի եզրահանգումն առ այն, որ «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):»»:

5) Վերաքննիչ վարչական դատարանը 18.11.2020 թվականին թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով կայացրել է վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելու մասին որոշում, ինչը պատասխանող կազմակերպության՝ ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կողմից, ստացվել է 10.12.2020 թվականին:

6) ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կողմից 15.12.2020 թվականին Վերաքննիչ վարչական դատարանին է ուղարկվել թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով վերաքննիչ բողոքի պատասխան:

5. Բարձրագույն դատական խորհրդի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննարկելով Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցը, լսելով Նախարարի պաշտոնակատարի տեղակալի հաղորդումը, Դատավորի ներկայացուցչի բացատրությունը, ուսումնասիրելով կարգապահական վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման՝ հետևյալ պատճառաբանությամբ.

Բարձրագույն դատական խորհուրդը, հանդիսանալով դատավորի և դատական իշխանության անկախության սահմանադրաիրավական երաշխավորը, որին վերապահված է նաև դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու լիազորությունը, պարտավոր է այդ լիազորությունն իրականացնել այնպես, որպեսզի դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու գործընթացը որևէ կերպ չվտանգի դատավորի և դատարանի անկախության սահմանադրական պահանջի ապահովումը, ինչպես նաև՝ ապահովվի դատավորի կողմից բացառապես իր լիազորությունների շրջանակներում գործելը, միաժամանակ երաշխավորելով դատավորի անձեռնմխելիությունը կարգապահական պատասխանատվությունից՝ Դատարանին օրենքով վերապահված լիազորությունները բարեխղճորեն մեկնաբանելու դեպքում:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի (այսուհետ՝ նաև Օրենք) 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետը սահմանում է, որ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերն են՝ դատավորի կողմից սույն օրենսգրքով սահմանված՝ դատավորի վարքագծի կանոնները խախտելը, որը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ: Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ սույն գլխի իմաստով՝ արարքը համարվում է դիտավորությամբ կատարված, եթե դատավորը գիտակցել է իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը: Իսկ նույն հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ սույն գլխի իմաստով՝ արարքը համարվում է կոպիտ անփութությամբ կատարված, եթե դատավորը չի գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել:

Վերոգրյալ իրավանորմերի համակարգային վերլուծությունը թույլ է տալիս արձանագրել հետևյալը.

1. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջը ունի ոչ միայն ձևական, այլև նյութական բաղադրիչ,

2. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջի նյութական բաղադրիչը պայմանավորված է խախտման կարևորության աստիճանով,

3. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջի նյութական բաղադրիչը՝ խախտման կարևորության աստիճանը, որպես հետևանք, պետք է կասկածի տակ դնի դատավորի համապատասխանությունն իր կարգավիճակին և հեղինակազրկի դատական իշխանությունը,

4. դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմք կարող է լինել բացառապես նրա մեղավոր վարքագիծը:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված Բարձրագույն դատական խորհրդի համապատասխան լիազորությունների շրջանակներում, յուրաքանչյուր դեպքում արարքը կարգապահական խախտում որակելու և հետևաբար համապատասխան պատասխանատվության միջոց կիրառելու համար Բարձրագույն դատական խորհուրդը պետք է գնահատի արարքի համապատասխանությունը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված դատավորի վարքագծի ընդհանուր կանոններին կամ դատավորի վարքագծի կանոններին ի պաշտոնե գործելիս՝ բացահայտելով իրավանորմերում առկա ոչ որոշակի ձևակերպումների իրավական բովանդակությունը:

Տվյալ դեպքում, հաշվի առնելով դատավորի անկախության սահմանադրական և միջազգային իրավական պահանջները և այդ համատեքստում դատավորի կողմից կատարված իրավունքի խախտման ու դրանով պայմանավորված՝ կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու իրավական հիմքի առկայությունը կամ բացակայությունը գնահատելու համար որոշիչ նշանակություն է ձեռք բերում նրա կողմից կատարված խախտման կարևորության աստիճանը:

Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցը լուծելու համար Բարձրագույն դատական խորհուրդն էական է համարում հետևյալ հարցադրումները.

1. արդյո՞ք թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործի շրջանակներում Դատավորը թույլ է տվել դատավորի վարքագծի կանոնի խախտում.

2. արդյո՞ք Դատավորի կողմից թույլ տրված վարքագծի կանոնի խախտումը կատարվել է դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ։

Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասը սահմանում է իշխանության մարմինների ու պաշտոնատար անձանց իրավասությունների իրացման շրջանակը` բացառելու համար իշխանության չարաշահումը կամ իշխանազանցությունը: Մասնավորապես նշված հոդվածի համաձայն՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններն ու պաշտոնատար անձինք իրավասու են կատարելու միայն այնպիսի գործողություններ, որոնց համար լիազորված են Սահմանադրությամբ կամ օրենքներով:

Սահմանադրությանն ու օրենքներին համապատասխան՝ պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների, պաշտոնատար անձանց գործելու սահմանադրաիրավական պահանջն առանցքային նշանակություն ունի սահմանադրական օրինականության ապահովման խնդրում, առանց որի անհնարին է ժողովրդավարական, իրավական, սոցիալական պետության և քաղաքացիական հասարակության բնականոն զարգացումը: Սահմանադրության 3-րդ հոդվածի երրորդ պարբերությամբ ամրագրված դրույթը, համաձայն որի՝ «Հանրային իշխանությունը սահմանափակված է մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներով և ազատություններով՝ որպես անմիջականորեն գործող իրավունք» իր ելակետային բովանդակությամբ բացահայտում է ինչպես իշխանությունների բաժանման և հավասարակշռման սկզբունքի, այնպես էլ իշխանության թույլատրելի շրջանակները:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 5-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ գործի փաստական հանգամանքները դատարանը պարզում է ի պաշտոնե («ex officio»):

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վիճարկման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն վերացնել միջամտող վարչական ակտը (ներառյալ՝ զուգորդվող վարչական ակտի միջամտող դրույթները):

Նույն օրենսգրքի 83-րդ հոդվածով սահմանված է, որ վիճարկման հայցի վարույթ ընդունելը կասեցնում է վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը մինչև այդ գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, միաժամանակ նույն հոդվածը սահմանում է նշված կանոնից որոշակի բացառություններ, մասնավորապես, երբ վարչական մարմինը վարչական ակտ (ներառյալ՝ վարչական բողոքի վերաբերյալ ըստ էության որոշում) ընդունելիս գրավոր ձևով հիմնավորել է, որ անհապաղ կատարումն անհրաժեշտ է՝ ելնելով հանրային շահերից (ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետ):

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ մասերի համաձայն՝ հայցվորի միջնորդությամբ վարչական դատարանը կարող է գործի քննության ժամանակ սույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ, 4.1-ին, 5-րդ և 6-րդ կետերով նախատեսված դեպքերում ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն կասեցնել վարչական ակտի կատարումը։

Միջնորդության վերաբերյալ որոշումը կայացվում է 3 օրվա ընթացքում։

Միջնորդությունը բավարարվում է, եթե առկա է հիմնավոր կասկած, որ վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս կպատճառի կամ անհնարին կդարձնի նրա իրավունքների պաշտպանությունը։

Վարչական դատարանն իրավասու է վիճարկվող վարչական ակտի կասեցումը պայմանավորելու որոշակի ժամկետով և կարող է ցանկացած ժամանակ փոխել կամ վերացնել իր որոշումը:

Այսինքն, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածը վերաբերում է վիճարկման հայցատեսակին և նախատեսված դատավարական ինստիտուտը կոչված է ապահովել անձի՝ արդար դատաքննության իրավունքի արդյունավետ երաշխավորումը:

Սահմանադրական դատարանն իր 20.12.2011 թվականի թիվ ՍԴՈ-1007 որոշմամբ նշել է, որ հաշվի առնելով բողոքարկվող վարչական ակտն անվավեր ճանաչելու դեպքում անձի խախտված իրավունքները վերականգնելուն ուղղված վերոհիշյալ համապատասխան օրենսդրական երաշխիքների առկայությունը, ինչպես արտադատական, այնպես էլ դատական կարգով բողոքարկման դեպքում վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու հնարավորությունը` գտել է, որ վիճարկվող իրավակարգավորումը հետապնդում է իրավաչափ նպատակ և համապատասխան երաշխիքների միջոցով ապահովում է հավասարակշռություն պարտավորության բարեխիղճ կատարումն ապահովելու նպատակի և անձի իրավական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրացման միջև:

Եվրոպայի խորհրդի նախարարների կոմիտեի՝ «Ժամանակավոր դատական պաշտպանությունը վարչական գործերով» 13.09.1989 թվականի թիվ (89)8 հանձնարարականի 1-ին սկզբունքի համաձայն՝ երբ վարչական ակտը վիճարկվում է դատարանում և դեռևս առկա չէ գործը ըստ էության լուծող որոշում, հայցվորը կարող է դիմել դատարան՝ ժամանակավոր պաշտպանության միջոցներ կիրառելու պահանջով։ Նույն հանձնարարականի 2-րդ սկզբունքի համաձայն ժամանակավոր պաշտպանության միջոցները, ի թիվ այլնի, կարող են լինել վարչական ակտի կատարումը ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն կասեցնելու ձևով։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետի համաձայն՝ ի թիվս այլնի վերաքննության կարգով բողոքարկման ենթակա են սույն օրենսգրքի 83-րդ հոդվածով նախատեսված դատական ակտերը:

Քննարկվող պարագայում Վարչական դատարանը, քննելով «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ի կողմից ներկայացված միջնորդությունը՝ Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերի կատարումը մինչև գործով վերջնական դատական ակտի կայացումը կասեցնելու մասին, 19.10.2020 թվականին կայացրել է «Հայցադիմումը վարույթ ընդունելու, վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու միջնորդությունը մասնակի բավարարելու և նախնական դատական նիստ հրավիրելու մասին» որոշում, որով, մասնակի բավարարելով վարչական ակտի կատարման կասեցման միջնորդությունը, կասեցրել է Թիվ 251-Ա որոշման 7-րդ կետի և 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետի կատարումը մինչև թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, իսկ մնացած մասով (Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կասեցման պահանջի մասով) միջնորդությունը մերժել է։

Վերը նշված որոշումը կասեցման միջնորդությունը մասնակի մերժելու մասով հայցվորի կողմից բողոքարկվել է Վերաքննիչ վարչական դատարան, որի արդյունքում Դատավորը 18.12.2020 թվականին կայացրել է «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշում։ Ինչպես նշվեց վերը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ հայցվորի միջնորդությամբ վարչական դատարանը կարող է գործի քննության ժամանակ սույն հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ, 4.1-ին, 5-րդ և 6-րդ կետերով նախատեսված դեպքերում ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն կասեցնել վարչական ակտի կատարումը։ Նույն հոդվածի 4-րդ մասի համաձայն՝ Միջնորդությունը բավարարվում է, եթե առկա է հիմնավոր կասկած, որ վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս կպատճառի կամ անհնարին կդարձնի նրա իրավունքների պաշտպանությունը։ Այսպիսով, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը հստակ սահմանում է, որ վարչական ակտի կատարումը դատարանի կողմից կարող է կասեցվել, եթե առկա է հիմնավոր կասկած, որ վարչական ակտի կատարումը զգալի վնաս կպատճառի հայցվորին կամ վերջինիս իրավունքների պաշտպանությունը անհնար կդարձնի։ Վերոգրյալից ակնհայտ է, որ վարչական ակտի կատարման կասեցման վերաբերյալ գործի քննությունը պետք է կատարվի միայն ակտով հայցվորին զգալի վնաս պատճառելու կամ իրավունքների պաշտպանությունն անհնարին դարձնելու հանգամանքների պարզման սահմաններում։ Այնինչ Դատարանը, դուրս գալով իր կողմից գնահատման ենթակա հանգամանքների սահմաններից անդրադարձել և գնահատական է տվել դատական գործով վիճարկվող դատական ակտի իրավաչափությանը։ Մասնավորապես որոշման մեջ «Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները» բաժնում Դատարանը, հղում կատարելով և վերլուծելով «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությունը, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002 թվականին ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորումը, նշել է, որ միայն Հանձնաժողովն է օժտված ապրանքային շուկան սահմանելու բացառիկ իրավասությամբ, տնտեսվարող սուբյեկտը չի կարող ունենալ մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրք, քանի դեռ հստակեցված չեն այն ապրանքային շուկայի ծավալները, որում գործունեություն է իրականացնում վերջինս։ Իսկ ապրանքային շուկայի սահմանման բացառիկ իրավազորությամբ օժտված է պատասխանողը։ Նշվել է նաև, որ Հանձնաժողովն այն միակ մարմինն է, որը օժտված է ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրք ունենալու վերաբերյալ որոշում ընդունելու իրավազորությամբ։

Արդյունքում, Դատարանը գտել է, որ տնտեսվարող սուբյեկտը, որի գործունեության ապրանքային շուկան չի հստակեցվել պատասխանողի որոշմամբ և որը, որպես այդպիսին չունի պատասխանողի որոշմամբ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտի կարգավիճակ, ինքնին, պարտավորություն, հնարավորություն, նույնիսկ իրավունք չունի հետևելու նման կարգավիճակ ունեցող սուբյեկտների համար սահմանված պարտավորություններին և չի կարող դրանց խախտման համար ենթարկվել պատասխանատվության։

Այնուհետև հղում կատարելով մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը՝ Դատարանը եկել է հետևյալ եզրահանգման. «Վերը նշված իրավանորմերի պահանջների և սույն գործի փաստական հանգամանքների վերլուծության և համադրման արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն հիմնավոր է համարում Բողոքաբերի փաստարկներն առ այն, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ազատ շուկայական հարաբերությունների պայմաններում՝ սահմանված չէ որևէ պատասխանատվություն շուկայում ազատ գործող սուբյեկտների՝ իրենց գնային քաղաքականությունը ինքնուրույնաբար որոշելու համար, ուստի այդպիսի գործողությունները, ինքնին, չեն կարող համարվել հակաիրավական կամ մեղավոր։

Պատասխանողը պարտավոր էր սահմանել ապրանքային այն շուկան, որի շրջանակներում գործել է Հայցվորը, որպեսզի վերջինս հնարավորություն ունենար դրսևորել համապատասխան վարքագիծ։ Քննարկվող դեպքում հայցվոր ընկերությունը չէր կարող ենթադրել, որ պայմանագրի հիման վրա իր կողմից մատուցվող ծառայությունները գտնվում են կոնկրետ ապրանքային շուկայի տիրույթում»։

Արդյունքում Դատարանը եզրահանգել է, որ «Նման պայմաններում Վերաքննիչ դատարանն իրավաչափ է համարում Հայցվորի եզրահանգումն առ այն, որ «․․․խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10․06․2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս․․․։»»։ Ճիշտ է, չնայած վերջին եզրահանգման մեջ Դատարանը չակերտներով մեջբերում է անում հայցվորի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքից, սակայն Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատարանը նշված մեջբերումն անելուն զուգահեռ արտահայտում է նաև իր համաձայնությունը մեջբերման մեջ արտահայտված այն մտքի հետ, որը վերաբերում է Հանձնաժողովի կողմից կայացված որոշման անիրավաչափությանը։ Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է նաև, որ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից ներկայացված միջնորդության բավարարման հիմքում դրված է ոչ միայն վերոգրյալ մեջբերումը, այլև այն հանգամանքը, որ դատական ակտի «Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները» բաժնում Դատարանի կողմից անդրադարձ է կատարվել և քննարկվել է վարչական ակտի իրավաչափության հարցը։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 145-րդ հոդվածով օրենսդիրը սահմանել է վերաքննիչ դատարանի լիազորությունները, որի 2-րդ մասի համաձայն՝ միջանկյալ դատական ակտերի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում վերաքննիչ դատարանը, բավարարելով բողոքը, վերացնում է վարչական դատարանի միջանկյալ դատական ակտը կամ կայացնում է նոր դատական ակտ կամ մերժում է վերաքննիչ բողոքը` դատական ակտը թողնելով անփոփոխ:

Այսինքն, օրենսդիրը միջանկյալ դատական ակտերի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում Վերաքննիչ վարչական դատարանին լիազորել է ոչ միայն վերացնել դատարանի միջանկյալ դատական ակտը կամ մերժել վերաքննիչ բողոքը, այլև՝ կայացնել նոր դատական ակտը, ինչը, քննարկվող պարագայում, ենթադրում է բացառապես վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու հիմքերի առկայության, այն է՝ վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս պատճառելու կամ նրա իրավունքների պաշտպանությունն անհնարին դարձնելու հիմնավոր կասկածի գնահատման դեպքում և չի օժտել վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու միջնորդության քննության շրջանակներում վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությունը գնահատելու իրավասությամբ:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 144-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքում ներկայացված պահանջի սահմաններում` ձեռնարկելով անհրաժեշտ միջոցներ բողոքն ըստ էության քննելու համար:

Վճռաբեկ դատարանն իր նախկինում կայացրած որոշումներից մեկում արտահայտել է այն իրավական դիրքորոշումը, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքում ամրագրված փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելու (§ex officio¦) սկզբունքը վերաբերում է բացառապես գործի փաստական հանգամանքներն ի պաշտոնե պարզելուն, այլ խոսքով, կոնկրետ գործի լուծման համար անհրաժեշտ իրավաբանական փաստերի վերաբերյալ հնարավոր և հասանելի տեղեկություններ ձեռք բերելուն, այս դատավարական սկզբունքը վերաքննիչ դատարանին հնարավորություն չի ընձեռում սեփական նախաձեռնությամբ և ինքնուրույն լրացնել վերաքննիչ բողոքի իրավական հիմքերը։ Վճռաբեկ դատարանը գտել է, որ թեև վերաքննիչ դատարանը դատական ակտը վերանայում է վերաքննիչ բողոքում ներկայացված պահանջի սահմաններում՝ ձեռնարկելով անհրաժեշտ միջոցներ բողոքն ըստ էության, քննելու համար, սակայն չի կարող սեփական նախաձեռնությամբ դուրս գալ առաջին ատյանի դատարանում գործի քննության շրջանակներից, մասնավորապես՝ փոխել հայցի հիմքը և կայացնել դատական ակտ այն իրավական և փաստական հիմքերով, որոնք առաջին ատյանի դատարանում քննության առարկա չեն դարձվել (տե՛ս ՀՀ առողջապահության նախարարությունն ընդդեմ «Ռեվերդի» ՍՊԸ-ի թիվ ՎԴ/3271/05/12 վարչական գործով Վճռաբեկ դատարանի 18.07.2014 թվականի որոշումը)։

Միաժամանակ Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ 15.12.2020 թվականին հայցվորը Դատարանին է ներկայացրել վերաքննիչ բողոքի պատասխան, ինչի վերաբերյալ որոշման մեջ ոչ միայն նշում չի կատարվել, այլև Դատավորի կողմից որևէ անդրադարձ չի եղել վերաքննիչ բողոքի պատասխանում նշված դիրքորոշման վերաբերյալ, ինչը նույնպես հնարավոր է, որ անկողմնակալ դիտորդի մոտ առաջացնի տպավորություն Դատարանի կողմնակալ վարքագծի մասին:

Մինչդեռ համաձայն ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 146-րդ հոդվածի 1-ին մասի՝ վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում կայացված որոշումը կազմված է ներածական, նկարագրական, պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերից, իսկ նույն հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի՝ որոշման ներածական մասը բովանդակում է դատավարության մասնակիցների և նրանց ներկայացուցիչների անունները (անվանումները), վերաքննիչ բողոք բերած անձի անունը (անվանումը), վերաքննիչ բողոքի դեմ պատասխան ներկայացվելու դեպքում՝ նաև պատասխանը ներկայացրած անձի անունը (անվանումը), նույն հոդվածի 3-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն՝ որոշման նկարագրական մասը բովանդակում է վերաքննիչ բողոքի հիմքերը և հիմնավորումները, վերաքննիչ բողոք բերած անձի պահանջը, վերաքննիչ բողոքի պատասխանի առկայության դեպքում` պատասխան ներկայացնողի դիրքորոշումը և հիմնավորումները։

Սույն պարագայում, Վերաքննիչ վարչական դատարանն իր կողմից կայացված որոշմամբ անդրադարձել է բացառապես հայցվորի կողմից վերաքննիչ բողոքում և միջնորդությամբ ներկայացված հիմքերին, քննարկել և իրավաչափ է համարել այն եզրահանգումները, որոնք վերաբերելի են վարչական ակտի իրավաչափությանն, այն դեպքում, երբ Վերաքննիչ վարչական դատարանը, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 145-րդ հոդվածի 2-րդ մասի և 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի ուժով իրավասու էր գնահատել միայն վարչական ակտի կատարումը հայցվորին զգալի վնաս պատճառելու կամ նրա իրավունքների պաշտպանությունն անհնարին դարձնելու հիմնավոր կասկածի առկայությունը կամ բացակայությունը:

Այսպիսով, վերոգրյալ փաստական և իրավական հիմնավորումներից հետևում է, որ Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանը թույլ է տվել Օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով (ցանկացած գործունեություն իրականացնելիս և բոլոր հանգամանքներում դատավորը պարտավոր է՝ 1) զերծ մնալ դատական իշխանությունը վարկաբեկող, ինչպես նաև դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահությունը նվազեցնող վարքագիծ դրսևորելուց, 8) զերծ մնալ այնպիսի հայտարարություն անելուց կամ վարքագիծ դրսևորելուց, որը վտանգում կամ կասկածի տակ է առնում դատավորի կամ դատարանի անկախությունը և անաչառությունը) և 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված անաչառ լինելու և իր խոսքով կամ վարքագծով կողմնակալություն կամ խտրականություն դրսևորելուց կամ ողջամիտ, անկողմնակալ դիտորդի մոտ նման տպավորություն ստեղծելուց զերծ մնալու վարքագծի կանոնների խախտում:

Նշված վարքագծի կանոնների խախտումը Դատավորի կողմից կատարվել է կոպիտ անփութությամբ, քանի որ Դատավորը չի գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել: Դատարանի նման վարքագծի դրսևորումը կասկած է հարուցում նաև Դատարանի անկախության ու անաչառության նկատմամբ, դրանով իսկ նվազեցնում հանրության վստահությունը դատական իշխանության նկատմամբ:

Ինչ վերաբերում է Դատավորի և վերջինիս ներկայացուցչի կողմից ներկայացված պատասխաններում բերված փաստարկներին, ապա Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, սույն գործով վարույթ հարուցող մարմնի կողմից միջնորդությունը բերված է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի պահանջների խախտման հիմքով, այնինչ ներկայացված պատասխաններում Դատավորը և վերջինիս ներկայացուցիչը առարկում են Օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-րդ կետի հիմքով բերված խախտումների դեմ, որոնք վերաբերում են նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի խախտումներին, և որպիսի հանգամանք միջնորդությամբ չի քննարկվում։

Ինչ վերաբերում է վարույթ հարուցելու ժամկետների մասին ներկայացված առարկությանը, ապա Բարձրագույն դատական խորհուրդը արձանագրում է, որ Օրենքի 144-րդ հոդվածի 2-րդ մասը չի սահմանափակում վարույթ հարուցող մարմնի իրավասությունը՝ վարույթ հարուցել դատավորի նկատմամբ եզրափակիչ դատական ակտն ուժի մեջ մտնելուց հետո միայն։ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 149-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ դատավորի նկատմամբ կիրառվող կարգապահական տույժը պետք է համաչափ լինի կատարված խախտմանը:

Կարգապահական տույժ կիրառելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաշվի է առնում խախտման բնույթը և հետևանքները, դիտավորությունը կամ կոպիտ անփութությունը, դատավորի անձը, նախկինում առկա տույժերը և ուշադրության արժանի այլ հանգամանքներ: Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք: Օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանների գործունեությունը պետք է կազմակերպվի այնպես, որ ապահովվի յուրաքանչյուրի իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանությունը՝ օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության միջոցով: Օրենքի 66-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատավորի վարքագծի կանոնների նպատակն է դատավորի և սույն հոդվածի 2-րդ մասում նշված անձանց կողմից վարքագծի կանոնները պահպանելու միջոցով նպաստել դատարանի անկախության ու անաչառության ապահովմանը, ինչպես նաև դատարանի նկատմամբ վստահության և հարգանքի ձևավորմանը:

Վերոգրյալ իրավանորմերի լույսի ներքո Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորի կողմից թույլ տրված խախտումները բնույթի և հետևանքների առումով ստվերում են դատարանի անկախությունն և անաչառությունը, հանրության մոտ առաջացնում են անվստահություն Սահմանադրությամբ և Օրենքով ամրագրված դատական իշխանության անկախության և անաչառության կարևորագույն սկզբունքների նկատմամբ։ Վերաքննիչ վարչական դատարանի Դատավորի նման գործելաոճը կարող է ուղղորդող նշանակություն ունենալ ստորադաս ատյանում վարչական ակտի իրավաչափության հարցի քննության ժամանակ, ինչպես կողմերի, այնպես էլ գործը քննող դատավորի համար։

Միևնույն ժամանակ տույժի տեսակը որոշելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաշվի է առնում նաև այն, որ կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության պահին Դատավորը չի ունեցել կարգապահական տույժ:

 Վերոգրյալներից ելնելով և ղեկավարվելով Սահմանադրության 175-րդ հոդվածի 1-ին մասի 7-րդ կետով, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 94-րդ հոդվածի 6-րդ մասով, 149-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով, 154-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 1-ին կետով և 155-րդ հոդվածով՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը,

Ո Ր Ո Շ Ե Ց.

1. Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի միջնորդությունը՝ Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ, բավարարել: Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին հայտարարել նկատողություն:

2. Որոշումն ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից և վերջնական է։

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 12 հուլիսի 2021 թվական:

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴ

06 հուլիսի 2021 թ.

Ք. Երևան

Հ Ա Տ ՈՒ Կ  Կ Ա Ր Ծ Ի Ք

Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի վերաբերյալ Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից 2021 թվականի հուլիսի 1-ին կայացված ԲԴԽ-37-Ո-Կ-15 որոշման եզրափակիչ մասի վերաբերյալ.

1. Գործի նախապատմությունը.

Կարգապահական վարույթ հարուցելու առիթ է հանդիսացել Տնտեսական մրցակցության պետական հանձնաժողովի (այսուհետ՝ նաև Հանձնաժողով) նախագահ Գեղամ Գևորգյանի կողմից 11.02.2021 թվականին Արդարադատության նախարարին (այսուհետ՝ Նախարար) ներկայացված հաղորդումը։

Նախարարի 16.03.2021 թվականի թիվ 19-Ա որոշմամբ Վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ՝ նաև Դատարան) դատավոր Կարինե Բաղդասարյանի (այսուհետխ Դատավոր) նկատմամբ հարուցվել է կարգապահական վարույթ:

Նախարարի 17.05.2021 թվականի N 38-Ա որոշմամբ միջնորդություն է ներկայացվել Բարձրագույն դատական խորհրդին՝ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ:

2. Վարույթ հարուցած մարմնի դիրքորոշումը

Վարույթ հարուցող մարմինը վկայակոչել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-րդ հոդվածի 1-ին մասը, 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 9-րդ կետը և հայտնել, որ վիճարկման հայցով վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ եզրահանգումները պետք է կատարվեն դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 14-րդ և 17-րդ գլուխներով նախատեսված դատավարական փուլերն անցնելուց հետո կայացվող գործն ըստ էության լուծող դատական ակտով։

Վարչական դատավարության շրջանակներում միջանկյալ դատական ակտերը և գործն ըստ էության լուծող դատական ակտերը հստակորեն տարբերակված են։ Տարբերակված են նաև դրանց մասով իրավակարգավորումները, մասնավորապես նախատեսված են դրանց դեմ վերաքննության կարգով բերվող բողոքներով կոլեգիալ և միանձնյա կազմով քննության տարբեր կառուցակարգեր, նշված բողոքները վարույթ ընդունելու, վերադարձնելու, վարույթ ընդունելը մերժելու տարբեր ժամկետներ և այլն։

Վերոնշյալը համադրելով հաղորդման մեջ տեղ գտած փաստերի հետ՝ վարույթ հարուցող մարմինը հայտնել է, որ Դատավորը վերաքննության կարգով բերված բողոքի շրջանակներում, քննելով միջանկյալ դատական ակտի իրավաչափությունը, որի շրջանակներում պետք է բացառապես ստուգեր, թե ինչքանով է վարչական դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի լույսի ներքո իրավաչափ մերժել Հանձնաժողովի 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման (այսուհետ՝ նաև Թիվ 251-Ա որոշում կամ Վարչական ակտ) 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կատարման կասեցումը, փոխարենը ձեռնամուխ է եղել բուն Վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը և վերլուծելով նշել, որ իրավաչափ է համարում հայցվոր «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության (այսուհետ՝ «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ) եզրահանգումն առ այն, որ «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):»:

Հաշվի առնելով Սահմանադրության 6-րդ հոդվածի 1-ին մասի կարգավորումը և այն հանգամանքը, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի հիշատակված հոդվածների համադրված վերլուծությունից միանշանակ բխում է, որ միջանկյալ ակտի վերաքննության կարգով բողոքարկման շրջանակներում Դատարանի կողմից չէր կարող գնահատվել Վարչական ակտի իրավաչափությունը՝ վարույթ հարուցող մարմինը նշել է, որ տվյալ դեպքում Դատարանի կողմից կատարվել է գործողություն, որի համար այն լիազորված չի եղել Սահմանադրությամբ կամ օրենքով, ինչն իր հերթին նշանակում է, որ այդ պարագայում Դատարանը չի հանդիսացել «օրենքի հիման վրա ստեղծված դատարան»։

Հիմք ընդունելով վերոնշյալը՝ վարույթ հարուցող մարմինը գտել է, որ Վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բացակայության պայմաններում և ըստ այդմ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի բացակայության պայմաններում, Դատավորի կողմից միջանկյալ դատական ակտի դեմ բերված բողոքի քննության շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափության հարցին բովանդակային անդրադարձը և դրա ոչ իրավաչափ լինելու վերաբերյալ ըստ էության արձանագրումը պետք է որակվի որպես Դատավորի կողմից դրսևորված վարքագիծ, որը խախտել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով, ինչպես նաև 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված դատավորի անաչառությանը վերաբերող կանոնները։

Վարույթ հարուցող մարմինը հայտնել է նաև, որ դատական ակտում Դատավորը չի նշել և չի քննարկել Հանձնաժողովի կողմից Վերաքննիչ վարչական դատարանին թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով ներկայացված վերաքննիչ բողոքի պատասխանը։

Միաժամանակ Դատավորի կողմից թույլ տրված դատավորի վարքագծի կանոնների խախտումները կատարվել են դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերը հստակ տարբերակված են միմյանցից և ըստ այդմ հստակ տարբերակված են միմյանցից դրանց դեմ ներկայացվող վերաքննիչ բողոքները, ուստի Դատավորի կողմից միջանկյալ ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափությանն անդրադառնալու ձևով արտահայտված վարքագծի կանոնների խախտումը կատարվել է առնվազն կոպիտ անփութությամբ։

Այսպիսով, թիվ ՎԴ/8043/05/20 դատական գործով Դատավորի կողմից թույլ են տրվել «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերի և 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետի պահանջների խախտումներ, ուստի վարույթ հարուցող մարմինը գտել է, որ առկա է Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքը։

3. Դատավորի դիրքորոշումը հարուցված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ.

Սույն կարգապահական վարույթի շրջանակներում Դատավորը ներկայացրել է գրավոր բացատրություն Նախարարին, որի շրջանակներում հայտնել է, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 9-րդ մասով սահմանված իրավական կանոնի ամրագրման նպատակն, ըստ էության, գործի հանգամանքների գնահատում և կիրառելի իրավական նորմերի վերլուծություն իրականացնելիս դատավորի ներքին համոզմունքի ձևավորման հիմքերը որևէ ձևով չսահմանափակելն է, քանի որ հակառակ պարագայում դատավորը, իր ներքին համոզմունքը ձևավորելիս, կարող է կաշկանդված լինել դրա վերաբերյալ հետագայում պատասխանատվության ենթարկվելու մտավախությամբ, ինչը, բնականաբար, չի կարող ազդեցություն չունենալ կայացվելիք դատական ակտի որակի և հիմնավորվածության վրա։

Օրենսդիրը, «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 144-րդ հոդվածի 1-ին մասում նախատեսելով կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու նպատակով վարույթ հարուցելու ժամկետները, որպես ընդհանուր կանոն, սահմանել է, որ նյութական և դատավարական իրավունքի նորմի՝ դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտման հիմքով կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել խախտումը վարույթ հարուցող մարմնի կողմից հայտնաբերվելուց հետո՝ մեկ տարվա ժամկետում։ Հատկանշական է, որ նյութական կամ դատավարական իրավունքի նորմի՝ դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ խախտումը մինչև գործով եզրափակիչ դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը հայտնաբերվելու դեպքում, մեկ տարվա ժամկետը հաշվարկվում է տվյալ ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելու պահից։ Մինչև կոնկրետ գործով եզրափակիչ դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը կարգապահական վարույթ կարող է հարուցվել, եթե դատավորի կողմից թույլ են տրվել դատավարական նորմերի այնպիսի խախտումներ, որոնք հանգեցնում են դատական պաշտպանության իրավունքի խախտման և արդարադատության խաթարման։

Դատավորը հայտնել է, որ թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով դեռևս առկա չէ օրինական ուժի մեջ մտած եզրափակիչ դատական ակտ, գործի քննությունն ընթացքի մեջ է, 28.04.2021 թվականին նշանակված է դատական նիստ։ Ավելին՝ Դատարանի 18.02.2020 թվականի «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշման դեմ Հանձնաժողովի կողմից ներկայացվել է վճռաբեկ բողոք, որի վերաբերյալ Վճռաբեկ դատարանի կողմից վերջնական որոշում չի կայացվել։

Հաղորդման մեջ՝ որպես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմք թվարկված «խախտումները» առհասարակ դատավարական նորմերի խախտմանը չեն վերաբերում։

Արդյունքում, Դատավորը եզրահանգել է, որ իր նկատմամբ հարուցված կարգապահական վարույթի շրջանակներում առկա չեն «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը, ուստի խնդրել է կարճել կարգապահական վարույթը։

4. Հարուցված կարգապահական վարույթի համար էական նշանակություն ունեցող հանգամանքները

1) «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ի կողմից հայցադիմում է ներկայացվել Վարչական դատարան ընդդեմ Հանձնաժողովի՝ Հանձնաժողովի 10.06.2020 թվականի «Արտակարգ իրավիճակների նախարարության և «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության նկատմամբ պատասխանատվության միջոց կիրառելու վերաբերյալ» թիվ 251-Ա որոշումն մասնակի՝ որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ, և 8-րդ կետերը, ինչպես նաև դրա բողոքարկման արդյունքում 22.09.2020 թվականի ««ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության վարչական բողոքը մերժելու մասին» թիվ 350-Ա որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին։

2) Հայցադիմումում «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ն ներկայացրել է նաև միջնորդություն՝ Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերի կատարումը մինչև գործով վերջնական դատական ակտի կայացումը կասեցնելու մասին։

3) Վարչական դատարանը 19.10.2020 թվականի «Հայցադիմումը վարույթ ընդունելու, վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու միջնորդությունը մասնակի բավարարելու և նախնական դատական նիստ հրավիրելու մասին» որոշմամբ հայցադիմումն ընդունել է վարույթ և 2.2 կետում նշված միջնորդությունը մասնակի բավարարելով կասեցրել է Թիվ 251-Ա որոշման 7-րդ կետի և 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետի կատարումը մինչև թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, իսկ մնացած մասով (Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կասեցման պահանջ) միջնորդությունը մերժել է։

4) Նշված որոշումը միջնորդության մերժման մասով հայցվորի կողմից բողոքարկվել է Վերաքննիչ վարչական դատարան, որի արդյունքում Դատավորը 18.12.2020 թվականին կայացրել է «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշում: Նշված որոշմամբ Դատարանը, հղում կատարելով և վերլուծելով «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությունը, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002 թվականին ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորումը, նշել է, որ միայն Հանձնաժողովն է օժտված ապրանքային շուկան սահմանելու բացառիկ իրավասությամբ, տնտեսվարող սուբյեկտը չի կարող ունենալ մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրք, քանի դեռ հստակեցված չեն այն ապրանքային շուկայի ծավալները, որում գործունեություն է իրականացնում վերջինս։ Իսկ ապրանքային շուկայի սահմանման բացառիկ իրավազորությամբ օժտված է պատասխանողը։ Նշվել է նաև, որ Հանձնաժողովն այն միակ մարմինն է, որը օժտված է ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրք ունենալու վերաբերյալ որոշում ընդունելու իրավազորությամբ։

Արդյունքում, Դատարանը գտել է, որ տնտեսվարող սուբյեկտը, որի գործունեության ապրանքային շուկան չի հստակեցվել պատասխանողի որոշմամբ և որը, որպես այդպիսին չունի պատասխանողի որոշմամբ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտի կարգավիճակ, ինքնին, պարտավորություն, հնարավորություն, նույնիսկ իրավունք չունի հետևելու նման կարգավիճակ ունեցող սուբյեկտների համար սահմանված պարտավորություններին և չի կարող դրանց խախտման համար ենթարկվել պատասխանատվության։

Այնուհետև հղում կատարելով մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը՝ Դատարանը եկել է հետևյալ եզրահանգման. «Վերը նշված իրավանորմերի պահանջների և սույն գործի փաստական հանգամանքների վերլուծության և համադրման արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն հիմնավոր է համարում Բողոքաբերի փաստարկներն առ այն, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ազատ շուկայական հարաբերությունների պայմաններում՝ սահմանված չէ որևէ պատասխանատվություն շուկայում ազատ գործող սուբյեկտների՝ իրենց գնային քաղաքականությունը ինքնուրույնաբար որոշելու համար, ուստի այդպիսի գործողությունները, ինքնին, չեն կարող համարվել հակաիրավական կամ մեղավոր։

Պատասխանողը պարտավոր էր սահմանել ապրանքային այն շուկան, որի շրջանակներում գործել է Հայցվորը, որպեսզի վերջինս հնարավորություն ունենար դրսևորել համապատասխան վարքագիծ։ Քննարկվող դեպքում հայցվոր ընկերությունը չէր կարող ենթադրել, որ պայմանագրի հիման վրա իր կողմից մատուցվող ծառայությունները գտնվում են կոնկրետ ապրանքային շուկայի տիրույթում։ (...):

Վերաքննիչ դատարանն իրավաչափ է համարում Հայցվորի եզրահանգումն առ այն, որ «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):»»:

5) Վերաքննիչ վարչական դատարանը 18.11.2020 թվականին թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով կայացրել է վերաքննիչ բողոքը վարույթ ընդունելու մասին որոշում, ինչը պատասխանող կազմակերպության՝ ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կողմից, ստացվել է 10.12.2020 թվականին:

6) ՀՀ տնտեսական մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովի կողմից 15.12.2020 թվականին Վերաքննիչ վարչական դատարանին է ուղարկվել թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով վերաքննիչ բողոքի պատասխան:

5. Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամների մեծամասնության պատճառաբանությունները և եզրահանգումները.

Քննարկելով Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ հարցը, լսելով Նախարարի պաշտոնակատարի տեղակալի հաղորդումը, Դատավորի ներկայացուցչի բացատրությունը, ուսումնասիրելով կարգապահական վարույթի նյութերը և հետազոտելով ապացույցները՝ Բարձրագույն դատական խորհուրդը գտնում է, որ ներկայացված միջնորդությունը ենթակա է բավարարման այն հիմնավորմամբ, որ (...) Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանը թույլ է տվել Օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով (ցանկացած գործունեություն իրականացնելիս և բոլոր հանգամանքներում դատավորը պարտավոր է՝ 1) զերծ մնալ դատական իշխանությունը վարկաբեկող, ինչպես նաև դատական իշխանության անկախության և անաչառության վերաբերյալ հանրության վստահությունը նվազեցնող վարքագիծ դրսևորելուց, 8) զերծ մնալ այնպիսի հայտարարություն անելուց կամ վարքագիծ դրսևորելուց, որը վտանգում կամ կասկածի տակ է առնում դատավորի կամ դատարանի անկախությունը և անաչառությունը) և 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված անաչառ լինելու և իր խոսքով կամ վարքագծով կողմնակալություն կամ խտրականություն դրսևորելուց կամ ողջամիտ, անկողմնակալ դիտորդի մոտ նման տպավորություն ստեղծելուց զերծ մնալու վարքագծի կանոնների խախտում:

Նշված վարքագծի կանոնների խախտումը Դատավորի կողմից կատարվել է կոպիտ անփութությամբ, քանի որ Դատավորը չի գիտակցել իր վարքագծի ոչ իրավաչափ բնույթը, թեև տվյալ իրադրությունում ակնհայտորեն կարող էր և պարտավոր էր դա անել: Դատարանի նման վարքագծի դրսևորումը կասկած է հարուցում նաև Դատարանի անկախության ու անաչառության նկատմամբ, դրանով իսկ նվազեցնում հանրության վստահությունը դատական իշխանության նկատմամբ:

(…)

Կարգապահական տույժ կիրառելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաշվի է առնում խախտման բնույթը և հետևանքները, դիտավորությունը կամ կոպիտ անփութությունը, դատավորի անձը, նախկինում առկա տույժերը և ուշադրության արժանի այլ հանգամանքներ: Սահմանադրության 63-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ յուրաքանչյուր ոք ունի անկախ և անաչառ դատարանի կողմից իր գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության իրավունք: Օրենքի 8-րդ հոդվածի համաձայն՝ դատարանների գործունեությունը պետք է կազմակերպվի այնպես, որ ապահովվի յուրաքանչյուրի իրավունքների և ազատությունների արդյունավետ դատական պաշտպանությունը՝ օրենքի հիման վրա ստեղծված անկախ և անաչառ դատարանի կողմից գործի արդարացի, հրապարակային և ողջամիտ ժամկետում քննության միջոցով: Օրենքի 66-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ դատավորի վարքագծի կանոնների նպատակն է դատավորի և սույն հոդվածի 2-րդ մասում նշված անձանց կողմից վարքագծի կանոնները պահպանելու միջոցով նպաստել դատարանի անկախության ու անաչառության ապահովմանը, ինչպես նաև դատարանի նկատմամբ վստահության և հարգանքի ձևավորմանը:

Վերոգրյալ իրավանորմերի լույսի ներքո Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրում է, որ Դատավորի կողմից թույլ տրված խախտումները բնույթի և հետևանքների առումով ստվերում են դատարանի անկախությունն և անաչառությունը, հանրության մոտ առաջացնում են անվստահություն Սահմանադրությամբ և Օրենքով ամրագրված դատական իշխանության անկախության և անաչառության կարևորագույն սկզբունքների նկատմամբ։ Վերաքննիչ վարչական դատարանի Դատավորի նման գործելաոճը կարող է ուղղորդող նշանակություն ունենալ ստորադաս ատյանում վարչական ակտի իրավաչափության հարցի քննության ժամանակ, ինչպես կողմերի, այնպես էլ գործը քննող դատավորի համար։

Միևնույն ժամանակ տույժի տեսակը որոշելիս Բարձրագույն դատական խորհուրդը հաշվի է առնում նաև այն, որ կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության պահին Դատավորը չի ունեցել կարգապահական տույժ:

Բավարարելով միջնորդությունը՝ Խորհուրդը Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին հայտարարել է նկատողություն:

6. Բարձրագույն դատական խորհրդի անդամ Մ.Մակյանի իրավական դիրքորոշումը.

Ուսումնասիրելով Արդարադատության նախարարի կողմից դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությամբ Բարձրագույն դատական խորհրդին դիմելու մասին որոշումը, ծանոթանալով այդ որոշմանը կից ներկայացված նյութերին, հիմք ընդունելով նշված կարգապահական վարույթի վերաբերյալ կայացած նիստում կողմերի ներկայացված դիրքորոշումները, ինչպես նաև քննարկման առարկա դարձնելով Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից 2021 թվականի հուլիսի 1-ին կայացված թիվ ԲԴԽ-37-Ո-Կ-15 որոշման հիմնավորումները՝ համաձայն չեմ նշված որոշման եզրափակիչ մասի հետ ներքոհիշյալ պատճառաբանություններով.

 ՀՀ Սահմանադրության 162-րդ հոդվածը նախատեսում է՝ «Հայաստանի Հանրապետությունում արդարադատությունն իրականացնում են միայն դատարանները` Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան»:

Սահմանադրության 164-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ «Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքերը և կարգը սահմանվում են Սահմանադրական դատարանի մասին օրենքով և Դատական օրենսգրքով»:

Այսինքն՝ արդարադատության իրականացումը դատարանների սահմանադրական լիազորությունն է: Իսկ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու ինստիտուտը սահմանադրական ինստիտուտ է, որից կարելի է հետևություն անել, որ դատավորի կարգապահական պատասխանատվությունը իր սահմանադրական պարտականությունները, այն է՝ արդարադատության իրականացումը ոչ պատշաճ կատարելու կամ չկատարելու արդյունքում վրա հասած հետևանքն է: Կարգապահական պատասխանատվության ենթարկվելիս դատավորի համար, բնականաբար, որոշակի բացասական հետևանքներ են առաջանում, ինչի արդյունքում սահմանափակվում են նրա որոշակի իրավունքներն ու ազատությունները՝ կախված տույժի տեսակից:

Սահմանադրությամբ և սահմանադրական օրենքում «դատավորի կարգապահական պատասխանատվության» ինստիտուտը սահմանելով՝ օրենսդիրը նպատակ է ունեցել ամրագրելու դրա հիմնարար բնույթը և նշանակությունը, ընդգծելու դատավորի գործունեության և նրան պատասխանատվության ենթարկելու ինստիտուտների կարևորության աստիճանը և ունեցած դերը հանրային կյանքում:

ՀՀ դատական օրենսգիրք սահմանադրական օրենքի 19-րդ գլուխը մանրամասն կարգավորում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու ինստիտուտը:

Կարգապահական խախտում կատարած դատավորների նկատմամբ կիրառվում է օրենսդրությամբ նախատեսված կարգապահական տույժերից որևէ մեկը:

Օրենքի 149-րդ հոդվածը նախատեսում է կարգապահական տույժերի տեսակները և դրանց կիրառման կարգը:

Այսպես, օրենսդրորեն նախատեսված է, որ դատավորի նկատմամբ կիրառվող կարգապահական տույժը պետք է համաչափ լինի կատարված խախտմանը: Համաչափության սկզբունքը նախատեսված է, նախևառաջ, Սահմանադրության 78-րդ հոդվածով, այն է՝ «Հիմնական իրավունքների և ազատությունների սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է պիտանի և անհրաժեշտ լինեն Սահմանադրությամբ սահմանված նպատակին հասնելու համար: Սահմանափակման համար ընտրված միջոցները պետք է համարժեք լինեն սահմանափակվող հիմնական իրավունքի և ազատության նշանակությանը»:

Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանը նույնպես իր բազմաթիվ նախադեպային որոշումներում անդրադառնալով համաչափության սկզբունքին նշել է, որ կիրառվող միջոցների և դրանց նպատակների մեջ պետք է լինի ողջամիտ համաչափություն: (Guռrin v. France [GC], § 37; Omar v. France [GC], § 34 և այլն):

Արդարադատության իրականացման ամբողջականությունը ենթադրում է սպառիչ բնույթ, այսինքն՝ պետք է անդրադարձ կատարվի վերագրվող արարքի և նախատեսված տույժի տեսակի համաչափությանը:

Միայն վերոնշյալը հաշվի առնելով հնարավոր կլինի ապահովել տույժ նշանակելիս արդարության սկզբունքի պահպանությունը: Տույժն արդարացի է, եթե համաչափ է կատարված արարքին, ինչպես նաև բավարար տույժի նպատակներին հասնելու տեսանկյունից: Արդարության պահանջները չպահպանելը կարող է հանգեցնել չափազանց մեղմ կամ չափազանց խիստ տույժի նշանակման: Հետևաբար՝ կոնկրետ կարգապահական վարույթով տույժ կիրառելիս Խորհուրդը պետք է հաշվի առնի խախտման բնույթը և հետևանքները, դիտավորությունը կամ կոպիտ անփութությունը, դատավորի անձը և ուշադրության արժանի այլ հանգամանքներ: Խորհուրդը ևս իր նախկինում կայացրած որոշումներում բազմիցս անդրադարձել է տույժ նշանակելիս համաչափության սկզբունքի պահպանման կարևորությանը:

Ինչպես տեսնում ենք՝ օրենսդրի կողմից ամրագրվել է կարգապահական տույժերի կիրառման համաչափության սկզբունքը՝ նախատեսելով տույժերի մի քանի տեսակներ, ինչից ինքնին տրամաբանորեն կարելի է եզրակացնել, որ տույժերի մի քանի տեսակ նախատեսելը ինքնանպատակ չէ, և յուրաքանչյուր դեպքում Խորհուրդը պետք է մանրամասն ուսումնասիրության առարկա դարձնի կոնկրետ կարգապահական վարույթի փաստական հանգամանքները, դատավորի անձը, նախկինում կարգապահական խախտման առկայությունը և օրենքով նախատեսված այլ հանգամանքներ, համադրի իրավական կարգավորումների հետ և նոր միայն որոշի կոնկրետ տույժի տեսակը՝ ընտրություն կատարելով առավել մեղմից մինչև ամենախիստը:

Անդրադառնալով սույն կարգապահական վարույթի քննության արդյունքում դատավոր Կարինե Բաղդասարյանի նկատմամբ կիրառված կարգապահական տույժի տեսակին՝ հարկ եմ համարում նշել, որ թեև Խորհուրդն ինքը անդրադարձ է կատարել կիրառվող տույժի համաչափության կարևորությանը, նշել, որ Դատավորի անձը բնութագրվում է դրական և կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության պահին Դատավորը չի ունեցել կարգապահական տույժ, սակայն, միևնույնն է, կիրառել է անհամաչափ կարգապահական տույժ՝ նկատողություն:

Գտնում եմ, որ թեև Դատավորի կողմից կատարված արարքը ինքնին համարվում է կարգապահական խախտում, սակայն Խորհրդի կողմից կիրառված կարգապահական տույժը անհամաչափ է արարքին, քանի որ գործի հանգամանքներից հետևում է, որ Դատավորի արարքը որևիցե բացասական հետևանք չի առաջացրել կողմերի համար, գործի քննությունը շարունակվում է, կարգապահական պատասխանատվության հարցի քննության պահին Դատավորը չի ունեցել կարգապահական տույժ, և ինչպես Խորհուրդն է նշել իր որոշման մեջ՝ Դատավորի անձը բնութագրվում է դրական, բացի այդ, հարկ էր հաշվի առնել նաև Դատավորի երկարամյա անբասիր գործունեությունը զբաղեցրած պաշտոնում:

Ամփոփելով վերոգրյալը և ղեկավարվելով Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք սահմանադրական օրենքի 94-րդ հոդվածի 7-րդ մասով՝

գտնում եմ՝

 ՀՀ Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից 2021 թվականի հուլիսի 1-ին կայացված ԲԴԽ-37-Ո-Կ-15 որոշմամբ Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին հայտարարված նկատողություն կարգապահական տույժը համաչափ չէ արարքի բնույթին և բովանդակությանը, ուստի Դատավորին պետք է հայտարարվեր նախազգուշացում:

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ԱՆԴԱՄ

Մ. ՄԱԿՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 13 հուլիսի 2021 թվական:

ՀԱՏՈՒԿ ԿԱՐԾԻՔ

(ՎԵՐԱՔՆՆԻՉ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ԴԱՏԱՎՈՐ ԿԱՐԻՆԵ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆԻՆ ԿԱՐԳԱՊԱՀԱԿԱՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅԱՆ ԵՆԹԱՐԿԵԼՈՒ ՀԱՐՑԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ 01.07.2020 ԹՎԱԿԱՆԻ ԹԻՎ ԲԴԽ-37-Ո-Կ-15 ՈՐՈՇՄԱՆ ՊԱՏՃԱՌԱԲԱՆԱԿԱՆ ԵՎ ԵԶՐԱՓԱԿԻՉ ՄԱՍԵՐԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ)

Բարձրագույն դատական խորհուրդը քննության է առել Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարի՝ Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին (Այսուհետ նաև ՝ Դատավոր) կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությունը։

Քվեարկության արդյունքում, ձայների մեծամասնությամբ որոշվել է Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությունը բավարարել և Դատավորին հայտարարել նկատողություն:

Չհամաձայնելով Բարձրագույն դատական խորհրդի որոշման պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերի հետ, ղեկավարվելով «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի (այսուհետ՝ Օրենսգիրք) 94-րդ հոդվածի 7-րդ մասով՝ ներկայացնում եմ Հատուկ կարծիք։

Համարում եմ, որ սույն գործով կարգապահական վարույթ հարուցելու միջնորդությունը Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից ենթակա էր մերժման՝ հետևյալ հիմնավորումներով.

հիմնավորումների առանցքն է կազմում հետևյալ հարցադրումը.

1.Արդյո՞ք Դատավորը թույլ է տվել այնպիսի վարքագիծ, որը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի իմաստով կարող է համարվել կարգապահական խախտում։

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդության մեջ մասնավորապես նշվել է, որ Վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բացակայության պայմաններում և ըստ այդմ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի բացակայության պայմաններում, Դատավորի կողմից միջանկյալ դատական ակտի դեմ բերված բողոքի քննության շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափության հարցին բովանդակային անդրադարձը և դրա ոչ իրավաչափ լինելու վերաբերյալ ըստ էության արձանագրումը պետք է որակվի որպես Դատավորի կողմից դրսևորված վարքագիծ, որը խախտել է «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով, ինչպես նաև 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված Դատավորի անաչառությանը վերաբերող կանոնները։

Միաժամանակ, միջնորդությամբ նշված է, որ Դատավորի կողմից թույլ տրված Դատավորի վարքագծի կանոնների խախտումները կատարվել են դիտավորությամբ կամ կոպիտ անփութությամբ: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ գործն ըստ էության լուծող և միջանկյալ դատական ակտերը հստակ տարբերակված են միմյանցից և ըստ այդմ հստակ տարբերակված են միմյանցից դրանց դեմ ներկայացվող վերաքննիչ բողոքները, ուստի Դատավորի կողմից միջանկյալ ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի շրջանակներում Վարչական ակտի իրավաչափությանն անդրադառնալու ձևով արտահայտված վարքագծի կանոնների խախտումը կատարվել է առնվազն կոպիտ անփութությամբ։

Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու միջնորդությամբ արձանագրվել է, որ Դատավորն իր կողմից դրսևորած վարքագծով խախտել է Դատավորի անաչառությանը վերաբերող վարքագծի կանոնները։

Վերոգրյալի կապակցությամբ ցանկանում եմ նշել, որ Բարձրագույն դատական խորհուրդը իր մի շարք որոշումներով արձանագրել է, որ. ««Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 142-րդ հոդվածի համակարգային վերլուծությունը թույլ է տալիս արձանագրել հետևյալը.

1. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջը ունի ոչ միայն ձևական, այլև նյութական բաղադրիչ,

2. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջի նյութական բաղադրիչը պայմանավորված է խախտման կարևորության աստիճանով,

3. դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու պահանջի նյութական բաղադրիչը՝ խախտման կարևորության աստիճանը, որպես հետևանք, պետք է կասկածի տակ դնի դատավորի համապատասխանությունն իր կարգավիճակին և հեղինակազրկի դատական իշխանությունը,

4. դատավորի կարգապահական պատասխանատվության հիմք կարող է լինել բացառապես նրա մեղավոր վարքագիծը»:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված Բարձրագույն դատական խորհրդի համապատասխան լիազորությունների շրջանակներում, յուրաքանչյուր դեպքում արարքը կարգապահական խախտում որակելու և հետևաբար համապատասխան պատասխանատվության միջոց կիրառելու համար Բարձրագույն դատական խորհուրդը պետք է գնահատի արարքի համապատասխանությունը «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքով սահմանված դատավորի վարքագծի ընդհանուր կանոններին կամ դատավորի վարքագծի կանոններին ի պաշտոնե գործելիս՝ բացահայտելով իրավանորմերում առկա ոչ որոշակի ձևակերպումների իրավական բովանդակությունը»:

«Ժողովրդավարություն` իրավունքի միջոցով» եվրոպական հանձնաժողովի (այսուհետ նաև՝ Վենետիկյան հանձնաժողով) կարծիքով՝ դատավորների կարգապահական կանոնների նպատակն է ապահովել դատարանների իրավասությունը, այլ ոչ թե ապահովել օրենքի ճիշտ կիրառումը, ինչը բողոքարկման ընթացակարգի խնդիրն է (CDL-AD(2007) 009, կետ 29):

Տվյալ դեպքում, հարկ է անդրադառնալ սույն հատուկ կարծիքում բարձրացված հարցադրման պարզաբանմանը, մասնավորապես.

ՀՀ Սահմանադրության 172-րդ հոդվածի համաձայն Վերաքննիչ դատարաններն առաջին ատյանի դատարանների դատական ակտերն օրենքով սահմանված լիազորությունների շրջանակներում վերանայող դատական ատյան են:

«ՀՀ դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 27-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վերաքննիչ դատարանն օրենքով սահմանված լիազորությունների սահմաններում վերանայում է առաջին ատյանի դատարանների` բողոքարկման ենթակա դատական ակտերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 131-րդ հոդվածի 1-ին մասի 3-րդ մասի համաձայն՝ Վերաքննության կարգով բողոքարկման ենթակա են վարչական դատարանի հետևյալ միջանկյալ դատական ակտերը՝ հայցի ապահովումը (հակընդդեմ ապահովումը) մերժելու, հայցի ապահովման մեկ միջոցը մեկ այլ միջոցով փոխարինելու, հայցի ապահովումը վերացնելու մասին:

 ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ միջանկյալ դատական ակտերի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում վերաքննիչ դատարանը, բավարարելով բողոքը, վերացնում է վարչական դատարանի միջանկյալ դատական ակտը կամ կայացնում է նոր դատական ակտ կամ մերժում է վերաքննիչ բողոքը` դատական ակտը թողնելով անփոփոխ։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսդրությամբ օրենսդիրը վարչական իրավահարաբերությունների առանձնահատկությունների հաշվառմամբ դատական պաշտպանություն հայցող սուբյեկտին իրավունք է վերապահել վիճարկման հայցով դատարան դիմելու դեպքում միջնորդել նաև կասեցնել վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը: Որպես վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու հիմք է սահմանվել հիմնավոր կասկածն առ այն, որ վարչական ակտի կատարման դեպքում հայցվորին զգալի վնաս կպատճառվի կամ անհնարին կդարձնի հայցվորի իրավունքների պաշտպանությունը ( ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 2-րդ, 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ մասեր):

Տվյալ պարագայում, օրենսդիրը ապահովելու համար հայցվորի՝ դատական պաշտպանության իրավունքի իրացման երաշխիքները, վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը կասեցնելը մերժելու վերաբերյալ Դատարանի որոշումը դիտարկել է որպես վերաքննության կարգով բողոքարկման ենթակա միջանկյալ դատական ակտ այն ընդգրկելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի` «Վարույթը վերաքննիչ դատարանում» վերտառությամբ 22-րդ գլխի 131-րդ հոդվածում թվարկված վերաքննության կարգով բողոքարկման ենթակա միջանկյալ դատական ակտերի ցանկում:

Միաժամանակ, օրենսդիրը նպատակային տարբերակել է գործն ըստ էության լուծող և գործն ըստ էության չլուծող դատական ակտերի վերանայման արդյունքում վերաքննիչ դատարանի լիազորությունների բովանդակությունը և ծավալները: Մի դեպքում՝ օրենսդիրը վերաքննիչ դատարանին վերապահել է առավել ընդգրկուն լիազորություններ, մեկ այլ դեպքում՝ նրա լիազորությունները սահմանափակել է մի քանի այլընտրանքային հնարավորություններով: Ընդ որում ակնհայտ է, որ օրենսդիրը միջանկյալ դատական ակտի դեպքում վերաքննիչ դատարանի առջև պահանջ է դրել միջանկյալ դատական ակտի վերաբերյալ վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքում կայացնել հետևյալ որոշումներից որևէ մեկը՝ բավարարելով բողոքը, վերացնել վարչական դատարանի միջանկյալ դատական ակտը կամ կայացնել նոր դատական ակտ կամ մերժել վերաքննիչ բողոքը` դատական ակտը թողնելով անփոփոխ։ Ընդ որում, օրենսդիրը վերաքննիչ դատարանին օժտելով միջանկյալ դատական ակտերի դեմ ներկայացված վերաքննիչ բողոքների քննության արդյունքում նոր դատական ակտ կայացնելու լիազորությամբ հետապնդել է դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման և ողջամիտ ժամկետում գործի քննության ապահովման նպատակներ:

Հարկ եմ համարում ընդգծել, որ նոր դատական ակտ կայացնելու Վերաքննիչ դատարանի լիազորության իրականացումը ենթադրում է բողոքարկված միջանկյալ դատական ակտին վերաբերելի փաստական հիմքերի շրջանակներում այդ ակտի առարկա հանդիսացող հարցի լուծում:

Սույն կարգապահական վարույթի նյութերի համաձայն՝ «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ի կողմից հայցադիմում է ներկայացվել Վարչական դատարան ընդդեմ Հանձնաժողովի՝ Հանձնաժողովի 10.06.2020թ.-ի «Արտակարգ իրավիճակների նախարարության և «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության նկատմամբ պատասխանատվության միջոց կիրառելու վերաբերյալ» թիվ 251–Ա որոշումն մասնակի՝ որոշման 5-րդ, 6– րդ, 7-րդ, և 8-րդ կետերը, ինչպես նաև դրա բողոքարկման արդյունքում 22.09.2020 թ.-ի ««ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերության վարչական բողոքը մերժելու մասին» թիվ 350–Ա որոշումն անվավեր ճանաչելու պահանջի մասին: Հայցադիմումում «ՍՕՍ ՍԻՍԹԵՄՍ» ՍՊԸ-ն ներկայացրել է նաև միջնորդություն՝ թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ կետերի կատարումը մինչև գործով վերջնական դատական ակտի կայացումը կասեցնելու մասին: Վարչական դատարանը 19.10.2020թ.-ի «Հայցադիմումը վարույթ ընդունելու, վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու միջնորդությունը մասնակի բավարարելու և նախնական դատական նիստ հրավիրելու մասին» որոշմամբ հայցադիմումն ընդունել է վարույթ և 2.2 կետում նշված միջնորդությունը մասնակի բավարարելով կասեցրել է Թիվ 251-Ա որոշման 7-րդ կետի և 8-րդ կետի 2-րդ ենթակետի կատարումը մինչև թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի օրինական ուժի մեջ մտնելը, իսկ մնացած մասով (Թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8-րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կասեցման պահանջ) միջնորդությունը մերժել։ Նշված որոշումը միջնորդության մերժման մասով հայցվորի կողմից բողոքարկվել է Վերաքննիչ վարչական դատարան, որի արդյունքում Դատավորը 18.12.2020 թ.-ին կայացրել է «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշում:

Դատավորը 18.12.2020 թ.-ին կայացված «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշմամբ վերլուծել է «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությունը, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002թ. ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորումը կատարելով համապատասխան եզրահանգումներ, միաժամանակ հղում է կատարել մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը և կատարել որոշակի եզրահանգումներ և վերոշարադրյալի ամփոփման շրջանակներում գտել է, որ վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը չկասեցնելը կարող է բողոքաբերին պատճառել զգալի վնաս:

Այսինքն, թիվ ՎԴ/8043/05/20 վարչական գործով Դատավորի կողմից 18.12.2020թ.-ին կայացված «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշման բովանդակությունից հետևում է, որ Դատավորի կողմից կատարված իրավական վերլուծությունները վերաբերում են բողոքաբերին զգալի վնաս պատճառելու հնարավորության գնահատմանը, այսինքն այն գործոնի փաստագրմանը, որը վիճարկվող վարչական ակտի կատարումը կասեցնելու համար օրենսդրությամբ ամրագրված թույլատրելի հիմքն է:

Հետևաբար վերոգրյալ գորոծողությունների իրականացումը չի կարող մեկնաբանվել որպես վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ գնահատական:

Անդրադառնալով Դատավորի կողմից միջանկյալ դատական ակտով վիճարկվող ակտի իրավաչափությանը գնահատական տալու մյուս հանգամանքին, ապա հարկ է նկատել, որ վարույթ հարուցող մարմինն իր այս պնդումը հիմնավորել է հետևյալով. «Վերոնշյալը համադրելով Հաղորդման մեջ տեղ գտած փաստերի հետ, պարզ է դառնում, որ Դատավորը վերաքննության կարգով բերված բողոքի շրջանակներում քննելով միջանկյալ դատական ակտի իրավաչափությունը, որի շրջանակներում պետք է բացառապես ստուգեր, թե ինչքանով է վարչական դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի լույսի ներքո իրավաչափ մերժվել Տնտեսական մրցակցության պետական պաշտպանության հանձնաժողովի 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի և 8֊րդ կետի 1-ին և 3-րդ ենթակետերի կատարման կասեցումը, փոխարենը ձեռնամուխ է եղել բուն Վարչական ակտի իրավաչափության գնահատմանը և վերլուծելով նշել, որ իրավաչափ է համարում Հայցվորի եզրահանգումն առ այն, որ «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և Յ֊րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):»

Վարույթ հարուցած մարմնի վերոնշյալ պնդումը Բարձրագույն դատական խորհրդի կողմից, ի թիվս այլ հանգամանքների, դրվել է Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքում:

Մինչդեռ, չհամաձայնելով վերոշարադրյալի հետ հարկ եմ համարում ընդգծել, որ Դատավորի կողմից որոշման մեջ նշված խնդրո առարկա արտահայտությունը մեջբերում է վերաքննիչ բողոքի բովանդակությունից, ինչն ուղղակիորեն հաստատվում է այն հանգամանքով, որ Դատավորը մեջբերումը կատարել է չակերտների մեջ: Հայերենի շարահյուսական կանոնների համաձայն` ուրիշի խոսքի մեջբերումը կատարվում է այն չակերտների մեջ գրելով: Տվյալ դեպքում Դատավորի կողմից կատարվել է վերաքննիչ բողոքի բովանդակությունից մեջբերումը ՝ վերոնշյալ շարահյուսական կանոններին համապատասխան, հետևաբար որևէ կերպ միանշանակ հնարավոր չէ պնդել, որ Դատավորը ուրիշի խոսքի մեջբերմամբ գնահատական է տվել վիճարկվող վարչական ակտին՝ այն համարելով անիրավաչափ, առնվազն այն պատճառով, որ մեջբերումը պարունակել է նաև դատողություն՝ հայցի ապահովում կիրառելու համար հնարավորություն ստեղծող հանգամանքի՝ զգալի վնասի վերաբերյալ:

Հետևաբար, գտնում եմ, որ նշվածի հաշվառմամբ հնարավոր չէ միանշանակ Դատավորին վերագրել վարքագծի կանոնի խախտում, այն դեպքում, երբ Դատավորն իր անունից գնահատական չի տվել գործով վիճարկվող վարչական ակտի իրավաչափությանը, և հաշվի առնելով որոշմամբ Դատավորի կատարած իրավական վերլուծությունները, որոնք վերաբերում են բողոքաբերին զգալի վնաս պատճառելու հանգամանքի գնահատմանը, որևէ կերպ չի բացառում ուրիշի խոսքի մեջբերումը Դատավորի կողմից որպես հայցի ապահովում կիրառելու հիմքի վերաբերյալ ամփոփում:

Միաժամանակ, Բարձրագույն դատական խորհուրդը Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքում դրել է հետևյալը. «(...) Այնինչ դատարանը, դուրս գալով իր կողմից գնահատման ենթակա հանգամանքների սահմաններից անդրադարձել և գնահատական է տվել դատական գործով վիճարկվող դատական ակտի իրավաչափությանը։ Մասնավորապես որոշման մեջ «Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները» բաժնում Դատարանը հղում կատարելով և վերլուծելով «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությունը, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002թ. ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորումը՝ նշել է, որ միայն Հանձնաժողովն է օժտված ապրանքային շուկան սահմանելու բացառիկ իրավասությամբ, տնտեսվարող սուբյեկտը չի կարող ունենալ մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրք, քանի դեռ հստակեցված չեն այն ապրանքային շուկայի ծավալները, որում գործունեություն է իրականացնում վերջինս։ Իսկ ապրանքային շուկայի սահմանման բացառիկ իրավազորությամբ օժտված է պատասխանողը։ Նշվել է նաև, որ Հանձնաժողովը այն միակ մարմինն է, որը օժտված է ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրք ունենալու վերաբերյալ որոշում ընդունելու իրավազորությամբ։

Արդյունքում, Դատարանը գտել է, որ տնտեսվարող սուբյեկտը, որի գործունեության ապրանքային շուկան չի հստակեցվել պատասխանողի որոշմամբ և որը, որպես այդպիսին չունի պատասխանողի որոշմամբ ապրանքային շուկայում գերիշխող դիրք ունեցող տնտեսվարող սուբյեկտի կարգավիճակ, ինքնին, պարտավորություն, հնարավորություն, նույնիսկ իրավունք չունի հետևելու նման կարգավիճակ ունեցող սուբյեկտների համար սահմանված պարտավորություններին և չի կարող դրանց խախտման համար ենթարկվել պատասխանատվության։

Այնուհետև հղում կատարելով մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը՝ Դատարանը եկել է հետևյալ եզրահանգման. «Վերը նշված իրավանորմերի պահանջների և սույն գործի փաստական հանգամանքների վերլուծության և համադրման արդյունքում Վերաքննիչ դատարանն հիմնավոր է համարում Բողոքաբերի փաստարկներն առ այն, որ Հայաստանի Հանրապետության օրենսդրությամբ, ազատ շուկայական հարաբերությունների պայմաններում՝ սահմանված չէ որևէ պատասխանատվություն շուկայում ազատ գործող սուբյեկտների՝ իրենց գնային քաղաքականությունը ինքնուրույնաբար որոշելու համար, ուստի այդպիսի գործողությունները, ինքնին, չեն կարող համարվել հակաիրավական կամ մեղավոր։

Պատասխանողը պարտավոր էր սահմանել ապրանքային այն շուկան, որի շրջանակներում գործել է Հայցվորը, որպեսզի վերջինս հնարավորություն ունենար դրսևորել համապատասխան վարքագիծ։ Քննարկվող դեպքում հայցվոր ընկերությունը չէր կարող ենթադրել, որ պայմանագրի հիման վրա իր կողմից մատուցվող ծառայությունները գտնվում են կոնկրետ ապրանքային շուկայի տիրույթում»(...)։

Բարձրագույն դատական խորհուրդը, մեջբերելով նաև վերը կատարված վերլուծության առանցքը հանդիսացող արտահայտությունը, գտել է, որ «Ճիշտ է, չնայած վերջին եզրահանգման մեջ դատարանը չակերտներով մեջբերում է անում Հայցվորի կողմից ներկայացված վերաքննիչ բողոքից, սակայն Խորհուրդը արձանագրում է, որ դատարանը նշված մեջբերումն անելուն զուգահեռ արտահայտում է նաև իր համաձայնությունը մեջբերման մեջ արտահայտված այն մտքի հետ, որը վերաբերում է ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված որոշման անիրավաչափությանը։ Խորհուրդը արձանագրում է նաև, որ Վարույթ հարուցող մարմնի կողմից ներկայացված միջնորդության բավարարման հիմքում դրված է ոչ միայն վերոգրյալ մեջբերումը, այլև այն հանգամանքը, որ դատական ակտի «Վերաքննիչ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները» բաժնում Դատարանի կողմից անդրադարձ է կատարվել և քննարկվել է վարչական ակտի իրավաչափության հարց (...)»:

Միաժամանակ Բարձրագույն դատական խորհուրդն արձանագրել է, որ «(...) 15.12.2020 թվականին հայցվորը Դատարանին է ներկայացրել վերաքննիչ բողոքի պատասխան, ինչի վերաբերյալ որոշման մեջ ոչ միայն նշում չի կատարվել, այլև Դատավորի կողմից որևէ անդրադարձ չի եղել վերաքննիչ բողոքի պատասխանում նշված դիրքորոշման վերաբերյալ, ինչը նույնպես հնարավոր է, որ անկողմնակալ դիտորդի մոտ առաջացնի տպավորություն Դատարանի կողմնակալ վարքագծի մասին(...) »:

Վերոգրյալի կապակցությամբ հարկ եմ համարում նշել, որ «Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 148-րդ հոդվածի 1-ին, 2-րդ, 3-րդ,4-րդ և 5-րդ մասերի համաձայն.

 Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի առկայության դեպքում վարույթ հարուցող մարմինը որոշում է կայացնում Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար Բարձրագույն դատական խորհուրդ միջնորդություն ներկայացնելու մասին:

Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար միջնորդություն ներկայացնելու մասին որոշումը բաղկացած է ներածական, նկարագրական-պատճառաբանական և եզրափակիչ մասերից:

 Ներածական մասը բովանդակում է կարգապահական վարույթ հարուցող մարմնի անվանումը, դատավորի և նրա ներկայացուցչի անունը, ազգանունը:

Նկարագրական-պատճառաբանական մասում վարույթ հարուցող մարմինը շարադրում է դատավորի կողմից կատարված կարգապահական խախտում հանդիսացող յուրաքանչյուր արարքը, այդ արարքը կատարված լինելը հիմնավորող տեղեկությունները և արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները:

Եզրափակիչ մասը բովանդակում է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու մասին միջնորդություն, Բարձրագույն դատական խորհուրդ միջնորդությունը ներկայացնողի անունը, որոշումը կազմելու ամիսը, ամսաթիվը և տարեթիվը, ինչպես նաև վարույթ հարուցող մարմնի ստորագրությունը և առկայության դեպքում՝ կնիքը:

«Հայաստանի Հանրապետության դատական օրենսգիրք» սահմանադրական օրենքի 152-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցի քննությունը Բարձրագույն դատական խորհրդում կատարվում է միայն դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար միջնորդություն ներկայացնելու մասին որոշմամբ նշված կարգապահական խախտման սահմաններում:

«Նորմատիվ իրավական ակտերի մասին» ՀՀ օրենքի 16-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ նորմատիվ իրավական ակտում նորմի կիրառման համար թվարկված բոլոր պայմանների առկայությունը պարտադիր է, եթե իրավական ակտում` նշված նորմի կիրառումը պայմանավորված է միայն ստորակետերով բաժանված պայմաններով (...):

Վկայակոչված իրավական կարգավորումներից հետևում է, որ օրենսդիրը սահմանել է Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հարցը լուծելու համար միջնորդություն ներկայացնելու մասին որոշմանը ներկայացվող պահանջներ, ի թիվս այլնի պահանջ սահմանելով նշելու դատավորի կողմից կատարված կարգապահական խախտում հանդիսացող յուրաքանչյուր արարքը, ինչպես նաև այդ արարքը կատարված լինելը հիմնավորող տեղեկությունները և արարքը կարգապահական խախտում որակելու հիմնավորումները, ընդ որում հոդվածում թվարկված պայմանները միմյանցից առանձնացված են ստորակետերով, ուստի դրանում պարունակվող բոլոր վավերապայմանները պետք է առկա լինեն:

Սույն գործի փաստերի համաձայն՝ ՀՀ Արդարադատության նախարարի պաշտոնակատարը 17.05.2021թ.-ին կայացրել է «Վերաքննիչ վարչական դատարանի դատավոր Կարինե Բաղդասարյանին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությամբ ՀՀ բարձրագույն դատական խորհրդին դիմելու մասին» թիվ 38-Ա որոշումը, որոշմամբ նշվել է, որ. «Վարչական ակտի իրավաչափության վերաբերյալ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի բացակայության պայմաններում և ըստ այդմ գործն ըստ էության լուծող դատական ակտի դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի բացակայության պայմաններում, Դատավորի կողմից միջանկյալ դատական ակտի դեմ բերված բողոքի քննության շրջանակներում վարչական ակտի իրավաչափության հարցին բովանդակային անդրադարձը և դրա ոչ իրավաչափ լինելու վերաբերյալ ըստ էության արձանագրումը պետք է որակվի, որպես Դատավորի կողմից դրսևորած վարքագիծ, որը խախտել է Օրենքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 8-րդ կետերով, ինչպես նաև 70-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 3-րդ կետով նախատեսված դատավորի անաչառությանը վերաբերող կանոնները»:

Տվյալ դեպքում հարկ եմ համարում ընդգծել, որ Դատավորի կողմից 18.12.2020 թ.-ին կայացված «Վերաքննիչ բողոքը բավարարելու մասին» որոշմամբ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 4-րդ հոդվածով սահմանված «շուկա» եզրույթը վերլուծելու, 6-րդ հոդվածով սահմանված՝ տնտեսվարող սուբյեկտի հասկացությանը անդրադառնալու, Հանձնաժողովի կողմից 04.03.2002թ. ընդունված՝ «Ապրանքային շուկայում տնտեսվարող սուբյեկտի գերիշխող դիրքի որոշման» թիվ 27 կարգի հավելված 1-ի 1.4-րդ կետի կարգավորման վերաբերյալ եզրահանգումների կատարելու, մենաշնորհ կամ գերիշխող դիրքի չարաշահմանն առնչվող՝ «Տնտեսական մրցակցության պաշտպանության մասին» ՀՀ օրենքի 7-րդ հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերի կարգավորումներին հղում կատարելու, Հանձնաժողովի 29.10.2014 թվականի թիվ 447-ն՝ «Գերիշխող դիրքի չարաշահման հարցի վերաբերյալ պաշտոնական պարզաբանում տալու մասին» որոշմամբ տրված պարզաբանմանը, «Չհիմնավորված բարձր գին» հասկացության վերաբերյալ նույն օրենքի 7.1-րդ հոդվածով սահմանված կարգավորմանը անդրադառնալու հանգամանքների՝ որպես կարգապահական խախտման հիմքի, վերաբերյալ վարույթ հարուցող մարմնի կողմից եզրահանգումներ կատարված չեն: Թիվ 38-Ա որոշման «Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդության փաստական հիմքերը» մասում կատարված են նշումներ վերոգրյալի մասին, իսկ « Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդության իրավական հիմքերը և հիմնավորումները» մասում Դատավորին վերագրված վարքագծի կանոնի խախտումն ամփոփված է «...խնդրո առարկա պարագայում ՏՄՊՊՀ-ի կողմից կայացված անիրավաչափ որոշումը, մասնավորապես՝ ՏՄՊՊՀ 10.06.2020 թվականի թիվ 251-Ա որոշման 5-րդ, 6-րդ կետերի, 8-րդ կետի 1-ին և 3֊րդ ենթակետերով ամրագրված պարտավորությունների կատարումը, ըստ էության, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 83-րդ հոդվածի 4-րդ մասի իմաստով Հայցվորին կպատճառի զգալի վնաս (...):» արտահայտությամբ վարչական ակտին իրավական գնահատական տալու փաստի արձանագրմամբ: Ինչի հաշվառմամբ գտնում եմ, որ Դատավորի «արարքը» կարող էր գնահատվել ենթադրաբար որպես կարգապահական խախտում միայն վարույթ հարուցած մարմնի եզրակացությամբ ամփոփված հիմնավորման շրջանակներում, առավել ևս, որ Դատավորի կատարած վերլուծությունը վերաբերել է հայցի ապահովման կիրառման օրենսդրական հնարավորության հիմնավորմանը՝ զգալի վնասի փաստի արձանագրմանը:

Հետևաբար, նշվածով պայմանավորված գտնում եմ, որ Բարձրագույն դատական խորհուրդն իրավասու չէր անդրադառնալու մյուս հանգամանքների՝ որպես կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու հիմքի գնահատմանը:

Ամփոփելով վերոշարադրյալը, ցանկանում եմ նշել, որ թյուր են նաև այն մտահոգությունները, որ վարչական ակտի կատարումը կասեցնելը մերժելու մասին որոշման դեմ բերված վերաքննիչ բողոքի քննության արդյունքներով կայացված որոշմամբ արտահայտված դիրքորոշումները, հետևությունները կանխորոշիչ կարող են լինել ստորադաս դատարանի համար գործն ըստ էության լուծող դատական ակտ կայացնելիս, քանի որ վերաքննիչ դատարանի հետևությունները վերաբերում են բացառապես բողոքարկված դատական ակտի իրավաչափությանը և որևէ կերպ չեն պայմանավորում գործն ըստ էության քննության ընթացքում կայացվելիք դատական ակտի ելքը:

Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն իր նախադեպային իրավունքում սահմանել է, որ միջանկյալ դատական ակտերը` որպես այդպիսին, չեն կարող դիտվել որպես որոշիչ քաղաքացիական իրավունքների և պարտականությունների առումով և, որպես կանոն, Կոնվենցիայի 6-րդ հոդվածով չեն պաշտպանվում, եթե, իհարկե, միջանկյալ որոշման բացառիկությունը դա չի պահանջում /Markass Car Hire Ltd v. Cyprus, (dec.), no. 51591/99, 23 October 2001/:

Հետևաբար վերոգրյալի հաշվառմամբ կարծում եմ, որ Դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու վերաբերյալ միջնորդությունը ենթակա էր մերժման:

ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՏԱԿԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ԱՆԴԱՄ

Ա. ՄԽԻԹԱՐՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 22 հուլիսի 2021 թվական: