2023 թվականի դեկտեմբերի 01-ին

գրավոր ընթացակարգով քննելով Գուրգեն Դումանյանի վճռաբեկ բողոքը ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 22.12.2021 թվականի որոշման դեմ՝ վարչական գործով ըստ հայցի Գուրգեն Դումանյանի ընդդեմ ՀՀ պետական եկամուտների կոմիտեի (այսուհետ՝ Կոմիտե)` Գուրգեն Դումանյանի և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը ճանաչելու պահանջի մասին,

1. Գործի դատավարական նախապատմությունը.

Դիմելով դատարան` Գուրգեն Դումանյանը պահանջել է ճանաչել իր և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը:

ՀՀ վարչական դատարանի (դատավոր` Ա. Ծատուրյան) (այսուհետ` Դատարան) 07.08.2020 թվականի վճռով հայցը բավարարվել է:

ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի (այսուհետ` Վերաքննիչ դատարան) 22.12.2021 թվականի որոշմամբ Գուրգեն Դումանյանի վերաքննիչ բողոքը բավարարվել է մասնակիորեն` Դատարանի 07.08.2020 թվականի վճիռը բեկանվել է և վարչական գործի վարույթը կարճվել է:

Սույն գործով վճռաբեկ բողոք է ներկայացրել Գուրգեն Դումանյանը (ներկայացուցիչ՝ Հայկուհի Սեդրակյան):

Վճռաբեկ բողոքի պատասխան է ներկայացրել Կոմիտեն (ներկայացուցիչ՝ Արման Մնացականյան):

2. Վճռաբեկ բողոքի հիմքը, հիմնավորումները և պահանջները.

Սույն վճռաբեկ բողոքը քննվում է հետևյալ հիմքի սահմաններում՝ ներքոհիշյալ հիմնավորումներով.

Վերաքննիչ դատարանը սխալ է մեկնաբանել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 3-րդ հոդվածը, 69-րդ հոդվածի 1-ին մասը, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասը, կիրառել է կիրառման ոչ ենթակա ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասը։

Բողոք բերած անձը նշված պնդումը պատճառաբանել է հետևյալ փաստարկներով.

ՀՀ հարկային օրենսգրքի 1-ին հոդվածի 3-րդ մասը հարկային իրավահարաբերությունների առաջացումը կապում է ոչ միայն հարկային պարտավորությունների գանձումներն ապահովելու կապակցությամբ վարչական մարմնի որոշումների, այլև հարկի հաշվարկ ներկայացնելու և հարկի ինքնակամ վճարման փաստերի հետ, ինչը Վերաքննիչ դատարանն անտեսել է:

Վերաքննիչ դատարանը եզրահանգել է, որ կողմերի միջև առկա չի եղել տարաձայնություն հարկային իրավահարաբերությունների վերաբերյալ: Մինչդեռ Կոմիտեից ստացված ծանուցագրերի և պատասխան գրությունների բովանդակությունից հայցվորի համար ակնհայտ է եղել վարչական մարմնի ակնկալիքը իր կողմից եկամտային հարկ վճարելու պարտավորություն գանձելու առնչությամբ՝ մինչև 20.04.2019 թվականը հաշվարկ ինքնակամ չներկայացնելու և գումարը չվճարելու պարագայում: Ուստի, նման պայմաններում, հայցվորը չուներ պարտականություն սպասելու վարչական վարույթի հարուցման, իր դեմ վարչական ակտի կայացման, որպեսզի դիմեր իր իրավունքների դատական պաշտպանության:

Հայցադիմումի ներկայացումը բացառապես վարչական վարույթ հարուցված լինելու փաստի հետ կապելը խախտում է անձի դատական պաշտպանության իրավունքը: Ուստի բոլոր այն դեպքերում, երբ անձը գտնում է, որ պետական մարմնի հարկային ակնկալիքը ոչ իրավաչափ է, չպետք է զրկվի հարկային իրավահարաբերության բացակայությունը ճանաչելու հայց ներկայացնելու և դրա քննության հնարավորությունից:

Վերոգրյալի հիման վրա բողոք բերած անձը պահանջել է բեկանել Վերաքննիչ դատարանի 22.12.2021 թվականի որոշումը` օրինական ուժ տալով Դատարանի 07.08.2020 թվականի վճռին:

2.1. Վճռաբեկ բողոքի վերաբերյալ Կոմիտեի պատասխանի հիմնավորումները.

Սույն դեպքում հայցվորի եկամտային հարկի ենթադրյալ պարտավորությունների կատարման վերջնաժամկետը 20.04.2019 թվականն էր, որպիսի ժամկետում ինքնուրույն կատարված հաշվարկ չներկայացնելու և ենթադրյալ հարկային պարտավորությունները չկատարելու դեպքում հարկային մարմինը, ՀՀ հարկային օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 8-րդ մասի պահանջին համապատասխան, ՀՀ կադաստրի կոմիտեից ստացված տեղեկություններին հայցվորի ծանոթանալու և դրանց վերաբերյալ բացատրություն տալու հնարավորության իրացումն ապահովելուց հետո միայն կարող էր հաշվարկել հարկային պարտավորություններ և հարուցել այդ պարտավորությունների գանձման վարչական վարույթ:

Գուրգեն Դումանյանը Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը ճանաչելու խնդրանքով հայցադիմումը Դատարան է ներկայացրել միայն 29.04.2019 թվականին, երբ Գուրգեն Դումանյանի և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերություն և այդ առնչությամբ առաջացած վարչաիրավական բնույթի վեճ (տարաձայնություն) առկա չի եղել:

3. Վճռաբեկ բողոքի քննության համար նշանակություն ունեցող փաստերը.

Վճռաբեկ բողոքի քննության համար էական նշանակություն ունեն հետևյալ փաստերը.

1) 06.03.2018 թվականի թիվ 4668 անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրի համաձայն՝ Գուրգեն Դումանյանը վաճառել, իսկ Արմեն Բոդոյանը գնել է Երևան, Նոր Նորք, Բագրևանդի փողոցի թիվ 85 հասցեում գտնվող 0.1հա հողամասը՝ 20.640.000 ՀՀ դրամ վաճառքի գնով (հատոր 1-ին, գ.թ. 44)։

2) Անշարժ գույքի նկատմամբ իրավունքների պետական գրանցման 13.03.2018 թվականի թիվ 13032018-01-0254 վկայականի համաձայն՝ Երևան, Նոր Նորք, Բագրևանդի փողոցի թիվ 85 հասցեում գտնվող 0.1հա հողամասը սեփականության իրավունքով պատկանում է Արմեն Արշակի Բոդոյանին: Որպես անշարժ գույքի ձեռք բերման իրավունքը հաստատող փաստաթուղթ վկայականում նշվել է նոտարի 06.03.2018 թվականի թիվ 4668 անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագիրը (հատոր 1-ին, գ.թ. 37)։

3) Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետը Վ1/4435/2018 ՓԾ Ծանուցագրով Գուրգեն Դումանյանին հայտնել է, որ ըստ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեից ստացված տեղեկությունների՝ Գուրգեն Դումանյանի կողմից օտարվել է Երևան, Նոր-Նորք Բագրևանդի փողոց 85 հողամաս անշարժ գույքը (արժեքը՝ 20․640․000 ՀՀ դրամ) (հատոր 1-ին, գ.թ. 14)։

 4) Գուրգեն Դումանյանի ներկայացուցչի կողմից 12.03.2019 թվագրմամբ բացատրություն է ներկայացվել Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչության պետին առ այն, որ «...ՀՀ քաղաք Երևան, Բագրևանդի փողոցի 85 հասցեում գտնվող 0.1 հա մակերեսով անշարժ գույքը չի հանդիսանում հասարակական նշանակության, ուստի խնդրում ենք խնդրո առարկա անշարժ գույքի գործարքը չդիտարկել ՀՀ հարկային օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի շրջանակներում և հիմք չընդունել Գուրգեն Դումանյանի նկատմամբ հարկային պարտավորություններ հաշվարկելու և գանձելու համար:» (հատոր 1-ին, գ.թ. 53-54):

 5) Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետի 09.04.2019 թվականի թիվ 238 պատասխան գրությամբ Գուրգեն Դումանյանին կրկին առաջարկվել է մինչև 20.04.2019 թվականը ներկայացնել եկամտային հաշվարկ և սոցիալական վճարի տարեկան հաշվարկ և կատարել եկամտային հարկի վճարումը (հատոր 1-ին, գ.թ. 16-17):

4. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումը.

Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործով վճռաբեկ բողոքը վարույթ ընդունելը պայմանավորված է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 161-րդ հոդվածի 1-ին մասի 2-րդ կետով նախատեսված հիմքի առկայությամբ՝ նույն հոդվածի 3-րդ մասի 1-ին կետի իմաստով, այն է` առերևույթ առկա է մարդու իրավունքների և ազատությունների հիմնարար խախտում, քանի որ բողոքարկվող դատական ակտը կայացնելիս Վերաքննիչ դատարանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի և 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի խախտման արդյունքում թույլ է տրվել դատական սխալ, որը խաթարել է արդարադատության բուն էությունը, և որի առկայությունը հիմնավորվում է ստորև ներկայացված պատճառաբանություններով.

Սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում անդրադառնալ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված ճանաչման հայցի առանձնահատկություններին։

Վարչական արդարադատության ոլորտում դատական պաշտպանության իրավունքի իրացման անհրաժեշտ առաջնային նախապայմանն անձի և հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմինների միջև վեճի առկայությունն է։ Անձի՝ դատական պաշտպանության դիմելու իրավունքը ծագում է վեճի առկայության դեպքում միայն։ ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով անձի և հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմինների միջև վեճի՝ որպես ՀՀ վարչական դատարան դիմելու անհրաժեշտ նախապայմանի բովանդակությանը, արձանագրել է․ «Վեճի առանցքային բաղադրիչը կողմերի միջև առկա տարաձայնությունն է, ինչը դրսևորվում է նրանում, որ մի կողմը՝ իր ակտիվ կամ պասիվ վարքագծով, չի ընդունում մյուս կողմի պահանջը։ Հանրային իրավահարաբերություններից ծագող վեճը ենթադրում է տարաձայնություն հանրային իշխանության և մասնավոր անձի միջև (տե՛ս, Հմայակ Կյատիկյանն ընդդեմ ՀՀ ոստիկանության թիվ ՎԴ/13116/05/21 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 16․03․2023 թվականի որոշումը)։ Ըստ այդմ՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ անձն իրավասու է դիմելու վարչադատավարական կարգով իր իրավունքների ու օրինական շահերի պաշտպանությանը, երբ վերջինիս այս կամ այն իրավունքի կամ պարտականության առնչությամբ հանրային իրավահարաբերության մասնակիցների՝ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմնի և տվյալ մասնավոր անձի միջև առկա է տարաձայնություն։ Ընդ որում՝ այդ տարաձայնությունը կարող է դրսևորվել ինչպես ակտիվ, այնպես էլ պասիվ վարքագծի ձևով։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 10-րդ հոդվածը սահմանում է ՀՀ վարչական դատարանի գործերի առարկայական ընդդատության ընդհանուր շրջանակը։ Նշված հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ վարչական դատարանին ընդդատյա են հանրային իրավահարաբերություններից ծագող բոլոր գործերը, ներառյալ հանրային կամ այլընտրանքային ծառայության անցնելու, այն իրականացնելու, ծառայությունից ազատելու հետ կապված վեճերը, վարչական մարմինների միջև այն վեճերը, որոնք ենթակա չեն լուծման վերադասության կարգով, հանրային իրավունքի բնագավառում գործող կամ գործելու նպատակ ունեցող միավորումների, ներառյալ` արհեստակցական միությունների գործունեությունը կասեցնելու կամ դադարեցնելու վերաբերյալ վեճերով գործերը:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգիրքը, 10-րդ հոդվածով սահմանելով ՀՀ վարչական դատարանին ընդդատյա վեճերի շրջանակը, միաժամանակ 66-69-րդ հոդվածներով սահմանել է այն հայցատեսակները, որոնց հիման վրա քննության են ենթակա այդ վեճերը։

Այսպես, ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով, 69-րդ հոդվածի 2-րդ և 3-րդ մասերով նախատեսված հայցատեսակների միջոցով երաշխավորվում է անձանց դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացումը պետական կամ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կամ դրանց պաշտոնատար անձանց կողմից ընդունվող վարչական ակտերի, նրանց գործողությունների և անգործության դեմ։

Միաժամանակ, նպատակ ունենալով վարչական արդարադատության ոլորտում երաշխավորել դատական պաշտպանության իրավունքի լիարժեք ու արդյունավետ իրացումը՝ օրենսդիրը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսել է ճանաչման հայցատեսակ՝ որպես դատավարական կառուցակարգ այն դեպքերի համար, երբ ՀՀ վարչական դատարանին ընդդատյա վեճի քննությունը հնարավոր չէ իրականացնել նույն օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով նախատեսված համապատասխանաբար վիճարկման, պարտավորեցման և գործողության կատարման հայցատեսակների շրջանակներում։ Դրանք այն դեպքերն են, երբ անձի իրավունքներին վարչական մարմնի միջամտությունը տեղի է ունեցել կամ կարող է տեղի ունենալ ո՛չ վարչական ակտի, ո՛չ գործողության, ո՛չ էլ անգործության միջոցով։

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ ճանաչման հայցով հայցվորը կարող է պահանջել ճանաչել որևէ իրավահարաբերության առկայությունը կամ բացակայությունը, եթե նա չի կարող հայց ներկայացնել նույն օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներին համապատասխան։

Նշված նորմի բովանդակությունից բխում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքով ճանաչման հայցի թույլատրելիության կարևորագույն նախապայմանը նույն օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով նախատեսված հայցատեսակների ներկայացման հնարավորության բացակայությունն է:

Իրավահարաբերության առկայությունը կամ բացակայությունը ճանաչելու մասին հայցապահանջը ենթակա է քննության ՀՀ վարչական դատարանում միայն այն դեպքում, երբ բացառվում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներին համապատասխան հայց ներկայացնելու օբյեկտիվ հնարավորությունը։

ՀՀ վճռաբեկ դատարանը, անդրադառնալով այս հայցատեսակի առանձնահատկությանը, նշել է, որ իրավահարաբերության առկայությունը կամ բացակայությունը ճանաչելու վերաբերյալ հայց կարող է հարուցվել օրինակ այն դեպքում, երբ հայցվորը նպատակ է հետապնդում դատարանից ստանալ իր և վարչական մարմնի միջև վիճելի` կոնկրետ փաստական հանգամանքներով կոնկրետ իրավական հարցի վերաբերյալ պատասխան, որի արդյունքում կարող է ճանաչվել հայցվորի կողմից պահանջվող իրավահարաբերության առկայությունը կամ բացակայությունը, այսինքն՝ երբ ֆիզիկական կամ իրավաբանական անձի և վարչական մարմնի համար վիճահարույց են առանձին իրավունքներ և պարտականություններ, որոնք բխում են հանրային իրավունքի նորմերից՝ միաժամանակ առկա է հայցի մյուս բոլոր տեսակների ներկայացման անհնարինություն (տե՛ս, «ՍԹԱՐԼԱՅՆ» ՍՊԸ-ն ընդդեմ Երևանի քաղաքապետարանի ՎԴ/5076/05/20 վարչական գործով ՀՀ վճռաբեկ դատարանի 10․05․2022 թվականի որոշումը)։

 Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ճանաչման հայց ներկայացնելու համար անհրաժեշտ նախապայմաններն են․

 - վեճի առկայություն, այն է՝ կոնկրետ փաստական հանգամանքներով պայմանավորված իրավական հարցի վերաբերյալ տարաձայնություն հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված մարմնի և մասնավոր սուբյեկտի միջև,

 - տվյալ վեճի առարկայական ընդդատություն ՀՀ վարչական դատարանին,

 - ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով սահմանված վիճարկման, պարտավորեցման և գործողության կատարման հայցատեսակների շրջանակներում տվյալ վեճի քննության հնարավորության բացակայություն։

 Ըստ այդմ՝ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ յուրաքանչյուր կոնկրետ դեպքում ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված ճանաչման հայցի շրջանակներում գործի քննության հնարավորությունը դիտարկելու համար անհրաժեշտ է պարզել․ արդյո՞ք առկա է ՀՀ վարչական դատարանին ընդդատյա վեճ, որի քննությունը հնարավոր չէ կազմակերպել նույն օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով սահմանված հայցատեսակներից որևէ մեկի շրջանակներում։ Վեճը պետք է ունենա կոնկրետ փաստական հենք և առնչվի կողմերի այս կամ այն իրավունքին կամ պարտականությանը, որի առկայությունը (բացակայությունը) կողմերի համար վիճելի է: Վեճը չի կարող վերացական բնույթ ունենալ․ այն պետք է վերաբերի հստակ ու որոշակի կերպով ուրվագծված փաստական վիճակի։ Խնդրո առարկա հայցը թույլատրելի է, եթե այլ հայցատեսակներ ներկայացնելու հնարավորության բացակայության պայմաններում հայցվորի իրավական նպատակն է դատարանից ստանալ իր և վարչական մարմնի միջև վիճելի իրավական հարցի պատասխանը։

Վերոհիշյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ճանաչման հայցը հարկային իրավահարաբերությունների ոլորտում թույլատրելի է, երբ վիճարկման, պարտավորեցման և գործողության կատարման հայց ներկայացնելու հնարավորության բացակայության պայմաններում հայցվորի և իրավասու վարչական մարմնի (Կոմիտեի) միջև կոնկրետ փաստական իրավիճակում առկա է վիճելի իրավական հարց՝ տվյալ հարկատեսակը որոշակի չափով վճարելու՝ անձի պարտականության առկայության (բացակայության) վերաբերյալ։ Այն դեպքում, երբ առկա չէ հարկային պարտավորություն առաջադրելու վերաբերյալ վարչական ակտ, սակայն Կոմիտեի և տվյալ անձի միջև առկա է տարաձայնություն կոնկրետ գործարքի առնչությամբ որոշակի հարկ վճարելու պարտականության առկայության (բացակայության) հարցի շուրջ, անձի իրավունքների վարչադատավարական կարգով պաշտպանության պատշաճ կառուցակարգը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ճանաչման հայցն է։

 Վճռաբեկ դատարանի իրավական դիրքորոշումների կիրառումը սույն գործի փաստերի նկատմամբ.

 Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն գործը հարուցվել է հայցվոր Գուրգեն Դումանյանի կողմից ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքով ներկայացված ճանաչման հայցի հիման վրա: Հայցվորը խնդրել է ճանաչել հայցվորի և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը:

 Դատարանը 07․08․2020 թվականի վճռով հայցը բավարարել է՝ գտնելով, որ Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի առաջին մասի 16-րդ կետի «բ» ենթակետը կիրառելի չի եղել սույն գործով հայցվորի նկատմամբ, այսինքն՝ առկա է հայցվորի և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը:

 Վերաքննիչ դատարանը 22․12․2021 թվականի որոշմամբ, մասնակիորեն բավարարելով Կոմիտեի վերաքննիչ բողոքը, ամբողջությամբ բեկանել է ՀՀ վարչական դատարանի 07.08.2020 թվականի վճիռը և գործի վարույթը կարճել։ Վերաքննիչ դատարանը, մասնավորապես, փաստարկել է․ «Գուրգեն Դումանյանը Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերությունների բացակայությունը ճանաչելու խնդրանքով հայցադիմումը Դատարան է ներկայացրել 29.04.2019թ.: Այնինքն` հայցադիմումը Դատարան է ներկայացվել այն ժամանակ, երբ Գուրգեն Դումանյանի և Հայաստանի Հանրապետության միջև գույքի վաճառքից բխող հարկային իրավահարաբերություն և այդ առնչությամբ առաջացած վարչաիրավական բնույթի վեճ (տարաձայնություն) առկա չի եղել: Իսկ Կոմիտեի փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության 09.10.2018թ. թիվ Վ1/4435/2018/ՓԾ ծանուցագրով, 30.10.2018թ. թիվ 338, 09.04.2019թ. թիվ 238 գրություններով Գուրգեն Դումանյանն ընդամենը տեղեկացվել է եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկներ ներկայացնելու և դրանք մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը ներառյալ վճարելու անհրաժեշտության մասին և, ըստ այդմ` Գուրգեն Դումանյանին առաջարկվել է մինչև հաջորդ հարկային տարվա ապրիլի 20-ը հարկային մարմին ներկայացնել եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկ և վճարել դրա արդյունքում առաջացող հարկային պարտավորությունների գումարը»։

 Նշված պատճառաբանությամբ Վերաքննիչ դատարանը գտել է, որ առկա է գործի վարույթը կարճելու՝ ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված հիմք, այն է՝ վեճը ենթակա չէ որևէ դատարանում քննության:

 Այսպիսով, Վերաքննիչ դատարանի բողոքարկվող որոշման բովանդակությունից բխում է, որ վերջինս թույլատրելի չի համարել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի հիմքով ներկայացված ճանաչման հայցը՝ գործում առկա ապացույցների հետազոտման արդյունքում եզրահանգելով, որ հայցվոր Գուրգեն Դումանյանի և Կոմիտեի միջև որևէ իրավական վեճ առկա չէ:

Ըստ այդմ՝ սույն վճռաբեկ բողոքի քննության շրջանակներում Վճռաբեկ դատարանի խնդիրն է պարզել. արդյո՞ք սույն դեպքում թույլատրելի է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ճանաչման հայցատեսակը, որպիսի հարցադրման առնչությամբ Վճռաբեկ դատարանն անհրաժեշտ է համարում պարզել.

- առկա՞ է վեճ հայցվորի և Կոմիտեի միջև,

- վեճն իր բնույթով հանրա՞յին իրավական վեճ է,

- հայցվորն իր իրավունքների պաշտպանությունը կարո՞ղ է իրականացնել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով նախատեսված հայցատեսակների շրջանակում:

ՀՀ հարկային օրենսգրքի (այսուհետ նաև՝ Օրենսգիրք) 14-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հարկի հաշվարկը կատարվում է յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանի համար՝ Օրենսգրքի՝ առանձին հարկատեսակներին վերաբերող բաժիններով կամ գլուխներով սահմանված կարգով, բացառությամբ Օրենսգրքով սահմանված դեպքերի: Նույն հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված ընդհանուր կանոնի համաձայն՝ հարկի հաշվարկը հարկ վճարողները կատարում են ինքնուրույնաբար (․․․):

Օրենսգրքի 33-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին և 3-րդ կետերը համապատասխանաբար ամրագրում են հարկ վճարողի՝ Օրենսգրքով և վճարների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով սահմանված կարգով և ժամկետներում հարկային պարտավարություններն ինքնուրույն հաշվարկելու և կատարելու, Օրենսգրքով և վճարների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով սահմանված կարգով և ժամկետներում հարկային մարմին հարկային հաշվարկները ներկայացնելու պարտականությունները:

Օրենսգրքի 44-րդ հոդվածի 8-րդ մասի համաձայն՝ որևէ տեղեկություն հիմք չի հանդիսանում հարկ վճարողի հարկային պարտավորության հաշվարկման և գանձման համար, քանի դեռ հարկ վճարողը դրան ծանոթանալու և համապատասխան բացատրություններ տալու հնարավորություն չի ունեցել (․․․):

Օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ հարկային հաշվարկը հարկ վճարողի (․․․) կողմից հարկային մարմին ներկայացվող գրավոր տեղեկատվություն է հաշվետու ժամանակաշրջանում կամ Օրենսգրքով սահմանված հարկման օբյեկտ համարվող որևէ գործարքի կամ գործառնության համար հաշվարկված հարկի կամ վճարի վերաբերյալ:

Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ «Հարկ վճարողը (…) հարկային հաշվարկները հարկային մարմին է ներկայացնում հաշվետու ժամանակաշրջանի ավարտից հետո՝ Օրենսգրքով և վճարների վերաբերյալ Հայաստանի Հանրապետության օրենքներով սահմանված ժամկետներում (․․․):»:

Օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն՝ եկամտային հարկ վճարողներ են համարվում ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձինք:

Օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն՝ եկամտային հարկով հարկման օբյեկտ է համարվում ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանց համար՝ Հայաստանի Հանրապետության աղբյուրներից և (կամ) Հայաստանի Հանրապետությունից դուրս գտնվող աղբյուրներից ստացվող համախառն եկամուտը, բացառությամբ Հայաստանի Հանրապետությունում հաշվառված անհատ ձեռնարկատերերի և նոտարների ձեռնարկատիրական եկամուտների: 

Օրենսգրքի 143-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի համաձայն` եկամտային հարկով հարկման բազա է համարվում` ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանց համար` հարկվող եկամուտը, որը որոշվում է որպես Օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով սահմանված համախառն եկամտի և Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածով սահմանված նվազեցվող եկամուտների դրական տարբերություն:

Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածը սահմանում է հարկման բազան որոշելու նպատակով նվազեցվող եկամուտների շրջանակը։ Նույն հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի համաձայն՝ նվազեցվող եկամուտ է սեփականության իրավունքով իրենց պատկանող գույքի (բացառությամբ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող գույքի) օտարումից անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձանցից ստացվող եկամուտները: Նույն կետի կիրառության իմաստով՝

«բ. ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող գույքի օտարում է համարվում արտադրական, այլ առևտրային և հասարակական նշանակության գույքի, ներառյալ` շենքերի, շինությունների (այդ թվում` անավարտ (կիսակառույց), արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողերի կամ գույքի սեփականությունում անձին պատկանող բաժնեմասի օտարումը»:

Օրենսգրքի 150-րդ հոդվածի 10-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն` Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «բ» ենթակետով սահմանված դեպքում գույքի օտարումից անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձանցից ստացվող ամբողջ եկամուտների մասով եկամտային հարկը հաշվարկվում է տասը տոկոս դրույքաչափով (…):

Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասի համաձայն՝ «(․․․) նույն հոդվածի 1-ին և 2-րդ մասերում չնշված դեպքերում հաշվետու տարում ստացված հարկման բազայից եկամտային հարկի հաշվարկման և վճարման համար հաշվետու ժամանակաշրջան է համարվում յուրաքանչյուր հաշվետու տարին»:

Օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ Օրենսգրքի 153-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերում ֆիզիկական անձինք մինչև յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը ներառյալ Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով հարկային մարմին են ներկայացնում Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված եկամուտների մասով եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկներ:

Օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ Օրենսգրքի 153-րդ հոդվածով սահմանված դեպքերում ֆիզիկական անձինք Օրենսգրքի 154-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված կարգով հաշվարկված՝ պետական բյուջե վճարման ենթակա եկամտային հարկի գումարները պետական բյուջե են վճարում Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված դեպքում՝ մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը ներառյալ:

Վերը նշված իրավակարգավորումներից հետևում է, որ եկամտային հարկը ՀՀ պետական բյուջե վճարվող հարկ է, որը վճարելու պարտականությունը ծագում է ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանց մոտ Օրենսգրքի 141-րդ հոդվածի 1-ին մասով սահմանված համախառն եկամտի և Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածով սահմանված նվազեցվող եկամուտների դրական տարբերության առկայության դեպքում։ Հարկման բազան որոշելու գործընթացում համախառն եկամտից նվազեցվող եկամուտները, որոնց սպառիչ ցանկը սահմանված է Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասով, հարկվող եկամուտ չեն հանդիսանում։ Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի բովանդակությունից բխում է, որ սեփականության իրավունքով անձին պատկանող գույքի օտարումից անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձանցից ստացվող եկամուտները եկամտային հարկով հարկման ենթակա չեն, բացառությամբ ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող գույքի օտարումից ստացվող եկամուտների, որպիսի գույքի բովանդակությունը հստակեցված է Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «ա» և «բ» ենթակետերում: Այսինքն՝ անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձը կրում է Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «ա» և «բ» ենթակետերում նշված ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող գույքի օտարումից ստացվող եկամտից եկամտային հարկ վճարելու պարտականություն։

 Վերոհիշյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «բ» ենթակետին համապատասխան՝ եկամտային հարկով հարկման ենթակա է.

- արտադրական, այլ առևտրային և հասարակական նշանակության գույքի, ներառյալ` շենքերի, շինությունների (այդ թվում` անավարտ (կիսակառույց) օտարումից ստացվող եկամուտը,

- արդյունաբերության, ընդերքօգտագործման և այլ արտադրական նշանակության հողերի օտարումից ստացվող եկամուտը,

- վերը նշված գույքի սեփականությունում անձին պատկանող բաժնեմասի օտարումից ստացվող եկամուտը:

Այսպիսով, անհատ ձեռնարկատեր և նոտար չհանդիսացող ֆիզիկական անձը կրում է մինչև հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը եկամտային հաշվարկ ներկայացնելու և 10% դրույքաչափով եկամտային հարկն ինքնուրույնաբար հաշվարկելու ու վճարելու պարտականություն, եթե հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարել է Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «բ» ենթակետով նախատեսված վերը նշված որևէ անշարժ գույքի օտարման՝ հարկման օբյեկտ հանդիսացող գործարք:

Սույն գործի փաստական հանգամանքների ուսումնասիրության արդյունքում Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է.

 - Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետը Վ1/4435/2018 ՓԾ Ծանուցագրով Գուրգեն Դումանյանին հայտնել է, որ ըստ ՀՀ կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեից ստացված տեղեկությունների՝ Գուրգեն Դումանյանի կողմից օտարվել է Երևան, Նոր-Նորք Բագրևանդի փողոց 85 հողամաս անշարժ գույքը (արժեքը՝ 20․640․000 ՀՀ դրամ)։ «Օրենսգրքի 140-րդ հոդվածի համաձայն՝ Դուք հանդիսանում եք եկամտային հարկ վճարող և Օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ պարտավոր եք մինչև յուրաքանչյուր հաշվետու ժամանակաշրջանին հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը ներառյալ Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով հարկային մարմին ներկայացնել Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված եկամուտների մասով եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկ և վճարել դրա արդյունքում առաջացող հարկային պարտավորությունների գումարը՝ համաձայն Օրենսգրքի 158-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 2-րդ կետի։ Վերոնշյալ գործարքից եկամտային հարկը հաշվարկվում է 10%:

 Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ առաջարկում ենք մինչև հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը հարկային մարմին ներկայացնել եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկ և վճարել դրա արդյունքում առաջացող հարկային պարտավորությունների գումարը»:

 - Գուրգեն Դումանյանը ՀՀ Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի նախագահին (պատճենը՝ Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետին) ուղղված 19.10.2018 թվականի դիմումով հայտնել է. «(...) իմ կողմից հողատարածքը ձեռք է բերվել 2011 թվականին և համաձայն ՀՀ ԿԱ անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտեի կողմից տրված սեփականության իրավունքի վկայականի՝ նպատակային նշանակությունը բնակավայրերի է, իսկ օգտագործման նպատակը՝ շինության կառուցման: (...) խնդրում եմ Ձեր հանձնարարականը Անշարժ գույքի կադաստրի կոմիտեի համապատասխան ստորաբաժանումներին շտկել առաջացած անճշտությունը և սահմանված կարգով տեղեկացնել Պետական եկամուտների կոմիտեին»:

 - Ի պատասխան Գուրգեն Դումանյանի 19.10.2018 թվականի դիմումի՝ Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետը 30.10.2018 թվականի թիվ 338 գրությամբ Գուրգեն Դումանյանին հայտնել է. «ՀՀ ԿԱ Անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե կատարված լրացուցիչ հարցման արդյունքում ստացված տեղեկությունների համաձայն՝ Ձեր կողմից իրականացված ք. Երևան, Նոր-Նորք, Բագրևանդի փողոց 85 թաղամաս հասցեում գտնվող հասարակական նշանակության անշարժ գույքի օտարման գործարքը հանդիսանում է ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող գույքի օտարման գործարք և Դուք հանդիսանում եք եկամտային հարկ վճարող:

 Առաջարկվում է՝ ՀՀ հարկային օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն մինչև հաջորդող հարկային տարվա ապրիլի 20-ը ներառյալ հարկային մարմին ներկայացնել եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկ և վճարել դրա արդյունքում առաջացող հարկային պարտավորությունների գումարը»:

 - Գուրգեն Դումանյանի ներկայացուցչի կողմից 12.03.2019 թվագրմամբ բացատրություն է ներկայացվել Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչության պետին առ այն, որ «...ՀՀ քաղաք Երևան, Բագրևանդի փողոցի 85 հասցեում գտնվող 0.1 հա մակերեսով անշարժ գույքը չի հանդիսանում հասարակական նշանակության, ուստի խնդրում ենք խնդրո առարկա անշարժ գույքի գործարքը չդիտարկել ՀՀ հարկային օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի շրջանակներում և հիմք չընդունել Գուրգեն Դումանյանի նկատմամբ հարկային պարտավորություններ հաշվարկելու և գանձելու համար»:

- Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետի 09.04.2019 թվականի թիվ 238 պատասխան գրությամբ Գուրգեն Դումանյանին կրկին առաջարկվել է մինչև 20.04.2019 թվականը ներկայացնել եկամտային հաշվարկ և սոցիալական վճարի տարեկան հաշվարկ և կատարել եկամտային հարկի վճարումը:

Վերը նշված դիմումների ու պատասխան գրությունների հետազոտման արդյունքում Վճռաբեկ դատարանը նախևառաջ արձանագրում է, որ ինչպես Կոմիտեի Փոքր հարկ վճարողների հարկային տեսչություն-վարչության պետի Վ1/4435/2018 ՓԾ Ծանուցագրի, այնպես էլ Գուրգեն Դումանյանին ուղղված մյուս պատասխան գրությունների բովանդակությունից ակնհայտ է, որ Կոմիտեն ոչ թե պարզապես Գուրգեն Դումանյանին առաջարկել է ներկայացնել եկամտային հարկի հաշվարկ և վճարել գործարքի արժեքի 10%-ի չափով եկամտային հարկ, այլ արտահայտել է իր հստակ դիրքորոշումն առ այն, որ Գուրգեն Դումանյանը հանդիսանում է եկամտային հարկ վճարող և Օրենսգրքի 156-րդ հոդվածի 4-րդ մասի 2-րդ կետի համաձայն՝ պարտավոր է մինչև 20.04.2019 թվականը Օրենսգրքի 53-րդ հոդվածով սահմանված կարգով հարկային մարմին ներկայացնել Օրենսգրքի 151-րդ հոդվածի 3-րդ մասով սահմանված եկամուտների մասով եկամտային հարկի տարեկան հաշվարկ և վճարել դրա արդյունքում առաջացող հարկային պարտավորությունների գումարը: Այսինքն՝ Կոմիտեն Գուրգեն Դումանյանի կողմից 06.03.2018 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրով օտարված անշարժ գույքը դիտարկել է որպես ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա համարվող և ըստ այդմ՝ տվյալ գործարքը որակել է եկամտային հարկով հարկման օբյեկտ հանդիսացող գործարք: Մինչդեռ, ըստ հայցվոր կողմի՝ նշված գործարքով օտարված անշարժ գույքը ձեռնարկատիրական գործունեության առարկա գույք չէ, և ըստ այդմ՝ գործարքը չի կարող որակվել որպես եկամտային հարկով հարկման օբյեկտ:

 Վերոհիշյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է նաև, որ հայցվորի և Կոմիտեի միջև առկա է կոնկրետ փաստական հանգամանքների հիմքով ձևավորված իրավական վեճ առ այն, թե արդյոք 06.03.2018 թվականին կնքված անշարժ գույքի առուվաճառքի պայմանագրով օտարված անշարժ գույքը հանդիսանում է Օրենսգրքի 147-րդ հոդվածի 1-ին մասի 16-րդ կետի «բ» ենթակետով նախատեսված գույք և ըստ այդմ՝ այդ անշարժ գույքի օտարումից Գուրգեն Դումանյանի ստացած եկամուտը ենթակա է եկամտային հարկով հարկման: Այլ կերպ՝ վերը նշվածն ակնհայտորեն վկայում է, որ կոնկրետ փաստական իրավիճակում առկա է վիճելի իրավական հարց՝ Գուրգեն Դումանյանի կողմից խնդրո առարկա անշարժ գույքի օտարումից ստացված եկամտից եկամտային հարկ վճարելու պարտականության առկայության (բացակայության) վերաբերյալ, և Գուրգեն Դումանյանի կողմից ՀՀ վարչական դատարան դիմելը հետապնդում է այդ իրավական վեճի պատասխանն ստանալու նպատակ։

Ինչ վերաբերում է նշված վեճի բնույթին, ապա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ այն իր բնույթով հանրային իրավական վեճ է, քանզի ծագել է հանրային իրավահարաբերությունների տիրույթում: Սույն դեպքում առկա է հանրային իրավահարաբերություններին բնորոշ թե՛ սուբյեկտային կազմը՝ հանրային իշխանական լիազորություններով օժտված սուբյեկտը (Կոմիտեն), թե՛ բովանդակությունը` հանրային իշխանության սուբյեկտի օրենքով սահմանված իշխանական լիազորություններն իրականացնելու պարտականությունը, և թե՛ օբյեկտը՝ հանրային շահը:

Միաժամանակ Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն դեպքում բացակայում է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով նախատեսված համապատասխանաբար վիճարկման, պարտավորեցման և գործողության կատարման հայց ներկայացնելու հնարավորությունը, քանզի առկա չէ Գուրգեն Դումանյանին հարկային պարտավորություններ առաջադրելու վերաբերյալ որևէ վարչական ակտ, և վեճը չի առաջացել հայցվորի կողմից Կոմիտեից հայցված բարենպաստ վարչական ակտի կամ գործողության կամ Կոմիտեի կողմից նախաձեռնված գործողության առնչությամբ:

Վերոհիշյալի հիման վրա Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ սույն դեպքում հայցվորի իրավունքների վարչադատավարական կարգով պաշտպանության պատշաճ կառուցակարգը ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասով նախատեսված ճանաչման հայցն է, և վերջինս ենթակա էր ըստ էության քննության, քանզի առկա է ՀՀ վարչական դատարանին ընդդատյա իր բնույթով հանրային իրավական վեճ, որը չի կարող քննության առնվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 66-68-րդ հոդվածներով նախատեսված մյուս հայցատեսակների շրջանակում:

Այսպիսով, Վճռաբեկ դատարանն արձանագրում է, որ Վերաքննիչ դատարանի բողոքարկվող որոշմամբ սույն գործի վարույթը կարճվել է ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետով նախատեսված՝ գործի վարույթը կարճելու հիմքի բացակայության պայմաններում, և Վերաքննիչ դատարանի կողմից թույլ է տրվել ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 69-րդ հոդվածի 1-ին մասի, ինչպես նաև 96-րդ հոդվածի 1-ին մասի 1-ին կետի խախտում: Հետևաբար, Վճռաբեկ դատարանը գտնում է, որ առկա է բավարար հիմք ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 150-րդ, 152-րդ, 163-րդ հոդվածների ուժով Վերաքննիչ դատարանի որոշումը բեկանելու և գործը նոր քննության ուղարկելու համար:

5. Վճռաբեկ դատարանի պատճառաբանությունները և եզրահանգումները դատական ծախսերի բաշխման վերաբերյալ.

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 56-րդ հոդվածի համաձայն` դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից:

ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 60-րդ հոդվածի 1-ին մասի համաձայն` կողմը, որի դեմ կայացվել է վճիռ, կամ որի բողոքը մերժվել է, կրում է Հայաստանի Հանրապետության դատական դեպարտամենտի` վկաներին և փորձագետներին վճարած գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև մյուս կողմի կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը այն ծավալով, ինչ ծավալով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար: Դատական պաշտպանության այն միջոցի հետ կապված ծախսերը, որ իր նպատակին չի ծառայել, դրվում են այդ միջոցն օգտագործած կողմի վրա, անգամ եթե վճիռը կայացվել է այդ կողմի օգտին:

Վճռաբեկ դատարանը, նկատի ունենալով այն, որ վճռաբեկ բողոքը ենթակա է բավարարման, և գործն ուղարկվում է նոր քննության, գտնում է, որ տվյալ պարագայում դատական ծախսերի բաշխման հարցին պետք է անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

Հաշվի առնելով վերը շարադրված հիմնավորումները և ղեկավարվելով ՀՀ վարչական դատավարության օրենսգրքի 169-171-րդ հոդվածներով, 172-րդ հոդվածի 1-ին մասով` Վճռաբեկ դատարանը

1․ Վճռաբեկ բողոքը բավարարել: Բեկանել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարանի 22.12.2021 թվականի որոշումը և գործն ուղարկել ՀՀ վերաքննիչ վարչական դատարան՝ նոր քննության:

2․ Դատական ծախսերի բաշխման հարցին անդրադառնալ գործի նոր քննության ընթացքում:

3․ Որոշումն օրինական ուժի մեջ է մտնում կայացման պահից, վերջնական է և բողոքարկման ենթակա չէ:

Նախագահող Զեկուցող	Հ. Բեդևյան Լ. Հակոբյան Ա. ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ Ռ. Հակոբյան
	Ք. ՄԿՈՅԱՆ

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 22 դեկտեմբերի 2023 թվական: