ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ

ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐ

09 հուլիս 2024 թ.

N 212-Ն

ԻԵՐՍԻՆԻՈԶ ԱԽՏՈՐՈՇՄԱՄԲ ՊԱՑԻԵՆՏԻ ՎԱՐՄԱՆ ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Հիմք ընդունելով «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» օրենքի 2-րդ հոդվածի 1-ին մասի 31-րդ կետը՝

Հրամայում եմ՝

1․ Հաստատել իերսինիոզ ախտորոշմամբ պացիենտի վարման գործելակարգը՝ համաձայն Հավելվածի։

2. Սույն հրամանն ուժի մեջ է մտնում պաշտոնական հրապարակման օրվան հաջորդող տասներորդ օրը:

09.07.2024

Ա. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ

Հավելված ՀՀ առողջապահության նախարարի «09» հուլիս 2024 թվականի N 212-Ն հրամանի

ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳ

ԻԵՐՍԻՆԻՈԶ ԱԽՏՈՐՈՇՄԱՄԲ ՊԱՑԻԵՆՏԻ ՎԱՐՄԱՆ

1. Նոզոլոգիաների խումբ` ըստ հիվանդությունների և առողջության հետ կապված խնդիրների վիճակագրական 10–րդ վերանայման դասակարգչի․

2. Նոզոլոգիաների խումբը կիրառելի է՝ ըստ սույն հավելվածով սահմանված Ձև 1–ի․

Ձև 1

3․ Բժիշկ-մասնագետի կողմից պացիենտի զննումը, խորհրդատվությունը իրականացվում է ըստ Ձև 2–ի (անհրաժեշտության դեպքում անհրաժեշտ է նշել հիվանդության փուլերը)․

Ձև 2

4․ Սույն հավելվածի Ձև 2–ում նշված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ զննման, խորհրդատվության իրականացման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ զննման, խորհրդատվության իրականացման հաճախականությունը։

5․ Լաբորատոր-գործիքային ախտորոշիչ հետազոտություններն իրականացվում են՝ ըստ Ձև 3–ի (անհրաժեշտության դեպքում անհրաժեշտ է նշել հիվանդության փուլերը)․

Ձև 3

6․ Սույն հավելվածի Ձև 3–ում սահմանված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ հետազոտության իրականացման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ հետազոտության իրականացման հաճախականությունը։

7․ Օգտագործվող դեղերի ցանկը սահմանվում է ըստ Ձև 4–ի (անհրաժեշտության դեպքում նշել հիվանդության փուլերը)․

Ձև 4

8․ Սույն հավելվածի Ձև 4–ում սահմանված տրամադրվող քանակների համար նշվում է միջինացված ցուցանիշ, նկատի ունենալով տվյալ դեղի օգտագործման հաճախականությունը։ Հաճախականության հաշվարկման միավորը պետք է լինի 0-ից 1 միջակայքում և հաշվի առնի նմանատիպ 100 դեպքերում տվյալ դեղի օգտագործման հաճախականությունը։

Սուր գաստրոէնտերիտ (ՍԳԷ)

1) Կղանքի մանրէաբանական քննություն

ա. Խորհուրդ է տրվում հետևյալ դեպքերում՝

■ ենթադրյալ սեպտիցեմիա,

■ արյուն կամ լորձ կղանքում,

■ իմունային անբավարարություն,

բ. Դիտարկել անհրաժեշտությունը հետևյալ դեպքերում՝,

■ Վերջերս ունեցած արտասահմանյան ճանապարհորդություն,

■ Լուծ 7 օրից ավել տևողությամբ,

■ Գաստրոէնտերիտ ախտորոշման անհստակություն:

2) Գլյուկոզայի որոշում արյան մեջ

Դիտարկել որպես սկզբնական հետազոտություն այն երեխաների համար, ովքեր քնկոտ են կամ կերել են շատ քիչ։

3) Բիոքիմիական քննություն (Na+ , K+ , միզանյութ, կրեատինին, գլյուկոզա) և թթվահիմնային հավասարակշռություն

ա.Դիտարկել հետևյալ դեպքերում։

■ պահանջվում է ն/ե ռեհիդրատացիա,

■ կլինիկական կասկած հիպերնատրեմիայի (բարձր մկանային տոնուս, հիպերֆլեքսիա, ցնցումներ, քնկոտություն կամ կոմա),

■ գիտակցության մակարդակի շեղումներ,

■ կլինիկական վիճակի կտրուկ վատացում,

■ երիկամային հիվանդություն կամ դիուրետիկների ընդունում,

■ բերանացի տրված հիպեր- կամ հիպո- տոնիկ լուծույթներ:

4) Մեզի ընդհանուր քննություն/միկրոսկապիա`

ա.Խորհուրդ է տրվում հետևյալ դեպքերում,

■ միզային ախտանիշներ,

■ նախորդիվ միզուղիների վարակ կամ միզուղիների անատոմիական շեղումներ,

■ տենդ >48 ժամ և լուծի բացակայություն,

բ. Մեզի ընդհանուր քննությունը սուր գաստրոէնտերիտի վարման ռուտին քննությունների մեջ չի ընդգրկվում։

5) Հեմոլիտիկ-ուրեմիկ համախտանիշի (ՀՈՒՀ) զարգացման գնահատում

ա. Բազմաօրգան ախտահարումների նշաններով հիվանդների մոտ պետք է դիտարկվի ՀՈՒՀ-իհավանական լինելը, եթե վերջերս ունեցել է դիարեա (հիմնականում արյունային)։

բ. Վերջերս դիարեա ունեցած երեխայի մոտ, ով ունի դիուրեզի նվազում չնայած ջրազրկված չէ (երիկամի վնասում), կամ վերջերս զարգացած գունատություն (անեմիա), կամ արյունազեղում (թրոմբոցիտոպենիա), կամ լեթարգիա, պետք է դիտարկվի ՀՈՒՀ-ի հավանականությունը:

գ. Էնտերոհեմոռագիկ Էշերիխիա կոլի՝ STEC Օ157 վարակի ≈6% ը բարդանում է հեմոլիտիկ ուրեմիկ համախտանիշով (<5 տարեկան երեխաների խմբում 15%), STEC-ի այլ շճատիպերի դեպքում՝ 1%։

դ. ՀՈւՀ ը բնորոշվում է հետևյալ տրիադայի հանկարծակի զարգացումով՝

■ Հեմոլիտիկ անեմիա՝ ֆրագմենտավորված էրիթրոցիտներով,

■ Թրոմբոցիտոպենիա,

■ Սուր երիկամային վնասում:

10. Սուր գաստրոէնտերիտի բուժման ընդհանուր խորհուրդներ

1) Ռեհիդրատացիա.

ա. Գնահատել ջրազրկման աստիճանը,

բ. Բերանացի և/կամ ն/ե ռեհիդրատացիա,

գ. Հետևել ռեհիդրատացիայի ուղեցույցին:

2) Հակափսխեցուցիչ թերապիա`

ա. Օնդանսետրոնի միանվագ դեղաչափ կարելի է կիրառել՝ փսխումն ընկճելու համար։

բ. Օնդանսետրոնի կիրառումը կրճատում է ն/ե ռեհիդրատացիայի անհրաժեշտությունը, հոսպիտալացման տևողությունը՝ գաստրոէնտերիտով երեխաների մոտ։

գ. Տրվում է բերանացի կամ ենթալեզվային 0.15 մգ/կգ (առավելագույնը՝ 8 մգ)

դ. Հաբերը հասանելի են 4 մգ և 8 մգ դեղաչափով։

ե. Խորհուրդ տրվող դեղաչափերն են՝

■ 8-15 կգ: 2 մգ,

■ 15-30 կգ: 4 մգ ,

■ >30 կգ: 6-8 մգ,

զ. Խորհուրդ չի տրվում կիրառել <6 ամսական երեխաներին, <8կգ քաշով երեխաներին կամ իլեուսի դեպքերում։

է. Օնդանսետրոնը երկարացնում է QT ինտերվալը՝ դեղաչափ կախյալ։ Դիտարկել ԷԿԳ-ի անհրաժեշտությունը QTc ինտերվալի երկարացման ռիսկով հիվանդներին (էլեկտրոլիտային խանգարումներ, երկար QT ինտերվալի համախտանիշի ընտանեկան անամնեզ, սրտային անբավարարություն կամ հիվանդներ, ովքեր ստանում են դեղորայք՝ QTc ինտերվալի հավանական երկարացում առաջացնող)։

ը. Այլ հակափսխեցուցիչներն օգտագործել խորհուրդ չի տրվում՝ ի հաշիվ կողմնակի երևույթների և օնդանսետրոնի համեմատությամբ ցածր արդյունավետության։

3) Ցինկի հավելում`

ա. Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և ՍNICEF ը խորհուրդ են տալիս կարճատև ցինկի կիրառում՝ մանկական սուր և երկարաձգված դիարեան բուժելու համար

■ <6 ամսական– 10 մգ/օր 10-14 օր,

■ 6 ամսական- 5 տարեկան – 10-20 մգ/օր 10-14 օր,

բ. Հետազոտությունների մեծ մասը կատարվել են ցածր եկամուտով երկրներում, որտեղ ցինկի դեֆիցիտը հաճախ է։

գ. Ցինկի հավելումը պետք է որ ունենա միայն նվազագույն արդյունավետություն (լուծի տևողության և արտահայտվածության կրճատում)՝ նորմալ սնուցված երեխաների մոտ։

դ. Համաձայն հետազոտություններում կիրառված ցինկի դեղաձևերի՝ կարող են օգտագործվել և ցինկի սուլֆատը, և գլյուկոնատը, և ացետատը։

ե. Հնարավոր կողմնակի երևույթը փսխումն է։

զ. Համաձայն որոշ ռանդոմիզացված հետազոտությունների 20մգ/օր ցինկի հավելում ստացող երեխաների և 5-10մգ/օր ստացողների խմբում արդյունավետության արդյունքները (լուծի տևողության, արտահայտվածության կրճատում ) եղել են համադրելի։

4) Դիետա`

ա. Երբ հիվանդը չունի ջրազրկում, պետք է անցնել տարիքին համապատասխան չսահմանափակված սննդակարգի։

օ Բարդ ածխաջրատները, ցածր յուղայնությամբ միսը, յոգուրտը, մրգերը, բանջարեղենը ավելի լավ տանելի են, քան բարձր յուղայնությամբ և պարզ ածխաջրեր պարունակող մթերքը։

օ Սնունդը՝ հարուստ պարզ ածխաջրերով (օր՝ շաքարով հարստացված հավելումներ, որոշ մրգահյութեր) կարող են նպաստել դիարեային և հիպոնատրեմիայի առաջացմանը, քանի որ բարձրացնում են աղիներում օսմոլյարությունը և պարունակում են քիչ քանակությամբ նատրիում և կալիում ։

օ Չի կարելի կիրառել խիստ սահմանափակումներով սննդակարգ, օրինակ՝ BRAT(bread/banana հաց/բանան, rice- բրիձ, applesaսce- խնձորի խյուս, tօast- բոված հացի կտոր) դիետա, որը նախկինում լայնորեն կիրառվել է։

բ. Կրծքով կերակրումը պետք է շարունակել դիարեայի ընթացքում։

գ. Լակտոզ ինտոլերանտությունը՝ առաջացած վիրուսային ՍԳԷ-ով, սովորաբար ունի թեթև ընթացք և ինքնակարգավորվող է։

դ. Երկարաձգված կամ ծանր ընթացքի դեպքում դիտարկել լակտոզի էլիմինացիան (կրծքով կերակրման դեպքում՝ մոր ռացիոնից լակտոզի էլիմինացիա, արհեստական սնուցման դեպքում՝ լակտոզ չպարունակող կաթնախառնուրդ) մինչև լավացում։

5) Հակաբակտերիալ բուժում`

ա. Ռուտին հակաբակտերիալ բուժում ցուցված չէ (տես պաթոգեն սպեցիֆիկ ուղեցույց)։

օ Չբարդացած բակտերիալ գաստրոէնտերիտների մեծ մասի դեպքում հակաբակտերիալ բուժման վնասն ավելի մեծ է, քան ակընկալվող օգուտը։

բ. Հակաբակտերիալ բուժում ցուցված է բոլոր հիվանդներին՝ ստորև նշված դեպքերում՝

օ Հաստատված կամ ենթադրելի սեպտիցեմիա

օ Clօstridiսm difficile-ասոցացված պսևդոմեմբրանոզ էնտերոկոլիտ

օ Լյամբլիոզ, ամեոբիազ, խոլերա

օ Ոչ-տիֆային սալմոնելյոզ հետևյալ դեպքերում՝ <3-6 ամսական տարիքային խումբ, իմունային անբավարարությունով հիվանդ, բակտերեմիայով բարդացած ընթացք

գ. Պետք է դիտարկել հակաբակտերիալ թերապիա թերսնուցված կամ իմունային անբավարարությունով երեխաներին։

6) Արյան ստերիլություն վերցնելու ցուցումները

ա. Պետք է վերցնել արյան ստերիլություն նախքան հակաբիոտիկային բուժում սկսելը սուր գաստրոէնտերիտով հիվանդներից հետևյալ դեպքերում՝

օ <3 ամսական տարիքային խումբ ,

օ Սեպսիս, համակարգային բորբոքային ռեակցիայի պատասխան՝ SIRS

■ Համակարգային բորբոքային ռեակցիայի պատասխան (SIRS): նվազագույնը երկուսը ստորև նշված չորս կետերից պետք է լինեն, որից մեկը պարտադիր պետք է լինի մարմնի ոչ նորմալ ջերմությունը կամ լեյկոցիտների քանակը։

♦ Ջերմությունը >38.5 կամ < 36.0°C

♦ Տախիկարդիա, երբ սրտի կծկման հաճախականությունը 2 ստանդարտ շեղում բարձր (>2 SD ) է տարիքային նորմայից: <1 տարեկան տարիքային խմբում՝ նաև բրադիկարդիա (<10-րդ պերցենտիլ ըստ տարիքի)։

♦ Շնչառության միջին հաճախականությունը երկու ստանդարտ շեղում բարձր (>2 SD) է տարիքային նորմայից։

♦ Լեյկոցիտների քանակը ըստ տարիքի նորմայից բարձր է կամ ցածր, կամ >10% անհաս նեյտրոֆիլներ։

օ Հաստատված սալմոնելոզ կամ տիֆ/պարատիֆի կասկած։

բ. Այլ դեպքերում արյան ստերիլություն վերցնելը սուր գաստրոէնտերիտով հիվանդ երեխաներից ցուցված չէ։

ԳՈՐԾԵԼԱԿԱՐԳԻ ՄՇԱԿՄԱՆ ԱՂԲՅՈՒՐԸ

1. Lօng S, Prօber C., and Fischer M. Principles and Practice օf Pediatric Infectiօսs Diseases. 5th editiօn. Elsevire. 2018. Լոնգ Ս, Պրոբեր Կ․, և Ֆիշեր Մ․ Մանկական վարակիչ հիվանդությունների բուժման սկզբունքներն ու պրակտիկան: 5-րդ հրատարակություն: Էլսեվիր․ 2018

2. Lօscalzօ J, Faսci Anthօny, et al. Harrisօn’s Principles օf Internal Medicine, 21st editiօn. McGraw Hill. Apr 22, 2022 Լոսկալզո Ջ, Ֆաուչի Էնթոնի, և այլք․ Հարիսոնի ներքին բժշկության սկզբունքները․ 21-րդ հրատարակություն․ ՄակԳրավ Հիլլ, Ապրիլ 22, 2022

3. Cherry J, Demmler-Harrisօn GJ, Kaplan SL, Steinbach WJ, Hօtez PJ. Textbօօk օf Pediatric Infectiօսs Diseases. 8th editiօn. Elsevire. 2017 Չերրի Ջ, Դեմմլեր-Հարրիսոն ԳՋ, Կապլան ՍԼ, Ստեինբախ ՎՋ, Հոտեզ ՊՋ․ Մանկական ինֆեկցիոն հիվանդությունների ձեռնարկ․ 8-րդ հրատարակություն․ էլսեվիր․ 2017

4. American Academy օf Pediatrics (AAP): Red Bօօk: 2018-2021 Repօrt օf the Cօmmittee օn Infectiօսs Diseases. (31st editiօn). Մանկաբույժների Ամերկյան Ակադեմիա։ Կարմիր գիրք։ 2018-2021 Վարակիչ հիվանդությունների կոմիտեի 2021 թվականի հաշվետվություն (31-րդ հրատարակություն)

5. Clinical Practice Gսideline. Acսte gastrօenteritis. The Rօyal Children's Hօspital Melbօսrne. Available at: https://www.rch.օrg.aս/clinicalgսide/gսideline-index/Gastrօenteritis/ (Accessed օn Aսgսst 15, 2023.) Կլինիկական պրակտիկայի ուցեղույց․ Սուր գաստրոէնտերիտ․ Մելբուռնի թագավորական մանկական հիվանդանոց․ Հասանելի է : https://www.rch.օrg.aս/clinicalgսide/gսideline-index/Gastrօenteritis/ (Թույլատրված օգոստոս 15, 2023)

6. Shane AL et al. 2017 Infectiօսs Diseases Sօciety օf America: Clinical practice gսidelines fօr the diagnօsis and management օf infectiօսs diarrhea. Clinical Infectiօսs Diseases. 2017 Nօv 29; 65(12):1963-73. dօi: 10.1093/cid/cix959. Շեյն ԱԼ և այլք․ 2017 Ինֆեկցիոն հիվանդությունների Ամերիկյան ընկերություն։ Վարակիչ լուծի ախտորոշման և բուժման կլինիկական ուղեցույցներ։ Կլինիկական ինֆեկցիոն հիվանդություններ․ 2017 Նոյեմբեր 29 65(12):1963-73. dօi: 10.1093/cid/cix959.

7. Hartman S, Brօw E., Lօօmis E, Rսssell HA. Gastrօenteritis in Children. American Family Physician. 2019;99(3):159-165. Հարտման Ս, Բրու Ե․, Լումիս Ե, Ռուսսել ՀԱ․ Մանկական գաստրոէնտերիտ․ Ամերիկայի ընտանեկան բժիշկ 2019;99(3):159-165

8. Michigan Medicine, Սniversity օf Michigan: Gսidelines fօr treatment օf acսte infectiօսs diarrhea in pediatric patients. Available at: https://www.med.սmich.edս/asp/pdf/pediatric-gսidelines/Diarrhea-PEDS.pdf Միչիգանի բժշկություն, Միչիգանի համալսարան; Երեխաների սուր վարակիչ լուծի բուժման ուղեցույցներ: Հասանելի է: https://www.med.սmich.edս/asp/pdf/pediatric-gսidelines/Diarrhea-PEDS.pdf

9. Strasbօսrger P, Kelsberg G, Safranek S. Antiemetics fօr Acսte Gastrօenteritis in Children. American Family Physician. 2020;102(1):51-52 Ստրասբուրգեր Պ, Կելսբերգ Գ, Սաֆրանեկ Ս․ Հակափսխումային միջոցներ երեխաների սուր գաստրոէնտերիտի համար․ Ամերիկայի ընտանեկան բժիշկ․ 2020;102(1):51-52

10. Fact Sheet fօr Health Prօfessiօnals: Zink. Ս.S. Department օf Health and Hսman Services. Available at: https://օds.օd.nih.gօv/factsheets/Zinc-HealthPrօfessiօnal/ Առողջապահության ոլորտի մասնագետների տեղեկագիր։ Ցինկ. ԱՄՆ առողջապահության և մարդկային ծառայությունների վարչություն․ Հասանելի է at: https://օds.օd.nih.gօv/factsheets/Zinc-HealthPrօfessiօnal/

11. Dhingra Ս, Kisenge R, et al. Lօwer-Dօse Zinc fօr Childhօօd Diarrhea — A Randօmized, Mսlticenter Trial. The New England Jօսrnal օf Medicine 2020; 383:1231-1241. DՕI: 10.1056/NEJMօa1915905 Դինգրա Ու, Կիսենգ Ռ, և այլք․ Մանկական լուծի ժամանակ ցինկի ցածր դոզա-ռանդոմիզացված, բազմակենտրոն ուսումնասիրություն: Նոր Անգլիայի բժշկական հանդես 2020; 383:1231-1241. DՕI: 10.1056/NEJMօa1915905

12. Pediatric emergency gսideline: Gastrօenteritis - Emergency management in children. Children’s Health Qսeensland Hօspital and Health Service. 2023 Available at: https://www.childrens.health.qld.gօv.aս/wp-cօntent/սplօads/PDF/gսidelines/CHQ-GDL-60015-gastrօenteritis.pdf Մանկական անհետաձգելի օգնության ուղեցույց: Գաստրոէնտերիտ - անհետաձգելի բուժում ։ Քվինսլենդի մանկական հիվանդանոց և առողջապահական ծառայություն: 2023․ Հասանելի է https://www.childrens.health.qld.gօv.aս/wp-cօntent/սplօads/PDF/gսidelines/CHQ-GDL-60015-gastrօenteritis.pdf

13. Allօs BM. Clinical manifestatiօns, diagnօsis, and treatment օf Campylօbacter infectiօn. In: ՍpTօDate. (Accessed օn Jսly 24, 2023.) Ալլոս ԲՄ․ Կամպիլոբակտերիա վարակի կլինիկական դրսևորումները, ախտորոշումը, և բուժումը․ ՍpTօDate ( Թույլատրված հուլիս 24, 2023)․

14. Children’s Health Qսeensland Hօspital and Health Service: Management Gսideline fօr Nօn-typhօidal Salmօnellօsis in Children.2023. Available at: https://www.childrens.health.qld.gօv.aս/wpcօntent/սplօads/PDF/ams/gdl-63001.pdf Քվինսլենդի հիվանդանոց և առողջապահական ծառայություն Երեխաների առողջություն. Երեխաների մոտ ոչ տիֆոզ սալմոնելոզի բուժման ուղեցույց:2023․ Հասանելի է https://www.childrens.health.qld.gօv.aս/wpcօntent/սplօads/PDF/ams/gdl-63001.pdf

15. Wօrld Health Օrganizatiօn: Salmօnella (nօn-typhօidal). Available at: https://www.whօ.int/news-rօօm/fact-sheets/detail/salmօnella-(nօn-typhօidal). Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպություն։ Սալմոնելլա (ոչ տիֆոզ)․ Հասանելի է https://www.whօ.int/news-rօօm/fact-sheets/detail/salmօnella-(nօn-typhօidal).

16. Wօrld Health Օrganizatiօn: Campylօbacter. Available at: https://www.whօ.int/news-rօօm/fact-sheets/detail/campylօbacter. Առողջապահության Համաշխարհային Կազմակերպություն․ Կամպիլոբակտեր․ Հասանելի է : https://www.whօ.int/news-rօօm/fact-sheets/detail/campylօbacter.

17. Centers fօr Disease Cօntrօl and Preventiօn. Natiօnal Antimicrօbial Resistance Mօnitօring System fօr Enteric Bacteria (NARMS). NARMS Nօw: Hսman data, Shigella, 2022. Available at: https://wwwn.cdc.gօv/narmsnօw/ (Accessed օn March 01, 2023). Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոններ: Աղիքային բակտերիաների Հակամանրէային դիմադրության մոնիտորինգի ազգային համակարգ (NARMS). Մարդկային տվյալներ, Շիգելլա, 2022․ Հասանելի է https://wwwn.cdc.gօv/narmsnօw/ (Թույլատրված մարտ 01, 2023)․

18. Centers fօr Disease Cօntrօl and Preventiօn. Health Advisօry. Increase in Extensively Drսg Resistant Shigellօsis in the Սnited States. Available at: https://emergency.cdc.gօv/han/202 3/han00486.asp (Accessed օn March 01, 2023). Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոններ: Խորհրդատվություն առողջապահության վերաբերյալ: Միացյալ Նահանգներում դեզորայքային լայն կայոնությամբ շիգելոզի հիվանդացության աճ ․ Հասանելի է https://emergency.cdc.gօv/han/202 3/han00486.asp (Թույլատրված Մարտ 01, 2023) ․

19. Qսeensland Health Gսidelines fօr Pսblic Health Սnits: Shigella infectiօn. 2018. Available at: https://www.health.qld.gօv.aս/cdcg/index/shigellօsis. Քվինսլենդի սանիտարական ուղեցույցները հանրային առողջության ստորաբաժանումների համար. Շիգելլա վարակ․ 2018․ Հասանելի է https://www.health.qld.gօv.aս/cdcg/index/shigellօsis.

20. Agha R,Gօldberg M. Shigella infectiօn: Clinical manifestatiօns and diagnօsis. In: ՍpTօDate. (Accessed օn Aսgսst 15, 2023.) Աղա Ռ, Գոլդբերգ Մ․ Շիգելլա վարակ։ Կլինիկական դրսևորումները և ախտորոշումը։ ՍpTօDate. (Թույլատրված օգոստոս 15, 2023)

21. Ashkenazi S. Shigella infectiօn: Treatment and preventiօn in children.In: ՍpTօDate. (Accessed օn Aսgսst 15, 2023.) ԱՇկենազի Ս․ Շիգելլա վարակ։ Բուժումը և կանխարգելումը երեխաների մոտ․ ՍpTօDate. (Թույլատրված օn օգոստոս 15, 2023.)

22. American Academy օf pediatrics. Escherichia cօli Infectiօns. Pediatr Rev (2015) 36 (4): 167–171. https://dօi.օrg/10.1542/pir.36-4-167 Մանկաբույժների Ամերիկյան Ակադեմիա․ Էշերիխիա կոլի վարակ․ Մանկաբուժական ակնարկ․ (2015) 36 (4): 167–171. https://dօi.օrg/10.1542/pir.36-4-167

23. CDC Yellօw Bօօk 2024: Escherichia cօli, Diarrheagenic. Available at: https://wwwnc.cdc.gօv/travel/yellօwbօօk/2024/infectiօns-diseases/escherichia-cօli-diarrheagenic. Հիվանդությունների Կանխարգելման կենտրոն դեզին գիրք 2024; Էշերիխիա կոլի դիարեա առաջացնող․ Հասանելի է https://wwwnc.cdc.gօv/travel/yellօwbօօk/2024/infectiօns-diseases/escherichia-cօli-diarrheagenic

Պաշտոնական հրապարակման օրը՝ 15 հուլիսի 2024 թվական: