«15» հունվար 2025 թ.

N 07-Ն

15.01.2025

Հ/Հ

Կոդը

Անվանում

1)  

A06.0

Սուր ամեոբային դիզենտերիա

Սուր ամեոբիազ

Աղիքային ամեոբիազ՝ԱՀՃ

2)  

A06.1

Քրոնիկ աղիքային ամեոբիազ

3)  

A06.2

Ամեոբային ոչ դիզենտերիային կոլիտ

4)  

A06.3

Աղիների ամեոբոմա

5)  

A06.4

Լյարդի ամեոբային աբսցես (թարախակույտ)

Լյարդային ամեոբիազ

6)  

A06.9

Ամեոբիազ չճշտված

1)  

Տարիքային խումբ

Երեխաներ

2)  

Սեռ

արական, իգական

3)  

Բարդություններ

առանց բարդությունների (ԱԲ), բարդություններով (Բ)

4)

Հիվանդության փուլը

Սուր, ձգձգված, քրոնիկ

5)  

Բժշկական օգնության և սպասարկման պայմանները /հիվանդանոցային, արտահիվանդանոցային, շտապօգնության/

հիվանդանոցային, արտահիվանդանոցային, շտապօգնության

6)  

Բուժօգնության տրամադրման ձևը /անհետաձգելի, պլանային/

անհետաձգելի

7)  

Կիրառման շրջանակը

Մանկաբույժներ, մանկական վարակաբաններ, ընտանեկան բժիշկներ, վիրաբույժներ

8)

Գանգատներ

ա․ Սուբֆեբրիլ ջերմություն, երբեմն տենդ,

բ․ Որովայնացավ,

գ․ Սրտխառնոց,

դ․ Լուծ՝ ջրային և արյունային,

ե․ Նքոցներ (տենեզմներ,)

զ․ Քաշի անկում:

9)

Անամնեզ

ա․ Աստիճանական սկիզբ,

բ․ Հավանական փոխանցման ուղու բացահայտում՝ սննդային, ջրային, կենցաղ-կոնտակտային։

գ․ Հիվանդության ընթացքը ծանրացնող վիճակներ՝ կորտիկոստերոիդների, աղիների պերիստալտիկան նվազեցնող դեղորայքի կիրառում,

դ․ Հիվանդության տևողություն, կղազատման և փսխումների հաճախականություն, հեղուկների ընդունում:

10)

Զննման արդյունք/Ցուցում

ա․ Դեհիդրատացիայի աստիճանի գնահատում՝ ըստ համապատասխան սանդղակների,

բ․ Ինտոքսիկացիայի գնահատում՝ երեխան տոքսիկ է, թե ոչ

գ․ Լուծի տեսակի գնահատում՝ ջրային, բորբոքային՝ արյուն, լորձ պարունակող:

11)

Հոսպիտալացման ցուցում

-

Հ/Հ

Խորհրդատվության տեսակը

Տրամադրման քանակը

ԱԲ

Բ

1)

Մանկական վարակաբան

0․1

1

2)

Մանկական վիրաբույժ

0․1

1

Լաբորատոր հետազոտություններ

հ/հ

Կոդը

Անվանումը

Տրամադրման քանակը

Արդյունք

ԱԲ

Բ

1)  

Առկա չէ

Արյան ընդհանուր քննություն լեյկոֆորմուլայով

1

 1

Նորմա կամ նորմայից քիչ շեղումներ

2)

Առկա չէ

Ց-ռեակտիվ սպիտակուց

1

 1

Նորմա կամ բարձր ցուցանիշ՝ ցույց է տալիս բորբոքային ակտիվությունը

3)

Առկա չէ

Կրեատինին, գլյուկոզա, էլեկտրոլիտներ

0․1

1

Նորմա կամ նորմայից շեղումներ՝ էլեկտրոլիտային շեղումները, երիկամային ֆունկցիան գնահատելու համար

4)

Առկա չէ

Կղանքի ՊՇՌ(Պոզիտրոն շղթայական ռեակցիա) քննություն

0․1

1

Մանրեի հայտնաբերում

5)  

Առկա չէ

Կղանքի մանրէաբանական քննություն՝

0․1

1

Մանրէի անջատում

6)  

Առկա չէ

Կղանքի արագ անտիգենային թեստ E. hystolitica-ի(Ե․ հիստոլիտիկա) վերաբերյալ

1

1

Անտիգենի հայտնաբերում

7)  

Առկա չէ

Կղանքի քննություն C. difficile-ի(Կլոստրիդիում դիֆիցիլե) վերաբերյալ՝ անտիգենի, տոքսինների հայտնաբերում

0

1

Մանրէի անտիգենի և տոքսինների հայտնաբերում

Գործիքային հետազոտություններ

8)  

Առկա չէ

Որովայնի սոնոգրաֆիա

0․1

1

Վիրաբուժական պաթոլոգիայի հաստատում/ժխտում, լյարդի ամեոբիազի հայտնաբերում

9)

Առկա չէ

Կոլոնոսկոպիա

0

1

Տարբերակիչ ախտորոշման համար է կիրառվում

10)

Առկա չէ

Որովայնի համակարգչային շերտագրություն

0

1

Լյարդի ամեոբիազի, աղիքային ամեոբիազի աղիքային բարդությունների հայտնաբերման համար

 Հ/Հ

Անվանումը, դեղաչափը, դեղաձևը, փաթեթավորումը

Անվանումը(ջեներիկ)

Չափման միավոր

Միջինացված ցուցանիշ՝ տրամադրման հաճախակա-նություն

Միջին օրական չափաքանակ

Բուժման կուրսի միջին չափաքանակ

Օրերի քանակ

1) 

Մետրոնիդազոլ 500մգ

Մետրոնիդազոլ 500մգ

դեղահատեր

3

35−50 մգ/կգ/օր (առավելագույնը 500-750մգ

/միանվագ )

7-10

7-10

2) 

Մետրոնիդազոլ դեղակախույթ ներքին ընդունման 25մգ/մլ

Մետրոնիդազոլ դեղակախույթ ներքին ընդունման 25մգ/մլ

շշիկ

3

35−50 մգ/կգ/օր (առավելագույնը 500-750մգ

/միանվագ )

7-10

7-10

3) 

Տինիդազոլ 500 մգ (հասանելի չէ ՀՀ-ում)

Տինիդազոլ 500 մգ

դեղահատեր

1

≥3 տ․ 50 մգ/կգ/օր (առավելագույնը՝ 2 գ/օր)

3-5

3-5

4) 

Պարոմոմիցին 250մգ (հասանելի չէ ՀՀ-ում)

Պարոմոմիցին 250մգ

դեղապատիճ

3

25−35 մգ/կգ/օր

7

7

5) 

Դիլոքսանիդ 500մգ

(հասանելի չէ ՀՀ-ում)

Դիլոքսանիդ 500մգ

դեղահատեր

3

 20 մգ/կգ/օր (առավելագույնը 1.5 գ/օր)

10

10

6) 

Նատրիումի քլորիդ լուծույթ ներարկման 9մգ/մլ; 50մլ, 100մլ, 200մլ, 250մլ , 400մլ, 500մլ ,1000մլ, 2000մլ, 3000մլ

Նատրիումի քլորիդ լուծույթ կաթիլաներարկման 9մգ/մլ; 50մլ, 100մլ, 200մլ, 250մլ , 400մլ, 500մլ ,1000մլ, 2000մլ, 3000մլ

 փաթեթ

2-3

Կախված ֆիզիոլոգիական պահանջից և կորուստներից

2-3

2-3

7) 

Գլյուկոզա 5 մգ/մլ; 200 մլ, 250մլ, 400մգ, 500մգ

Գլյուկոզա 5 մգ/մլ; 200 մլ, 250մլ, 400մգ, 500մգ

փաթեթ

2-3

Կախված ֆիզիոլոգիական պահանջից և կորուստներից

2-3

2-3

8) 

Գլյուկոզա 10 մգ/մլ; 200 մլ, 250մլ, 400մգ, 500մգ

Գլյուկոզա 10 մգ/մլ; 200 մլ, 250մլ, 400մգ, 500մգ

փաթեթ

2-3

Գլյուկոզա <2.6մմոլ/լ- բոլյուս 10% գլյուկոզայի լուծույթի՝ 2 մլ/կգ հաշվարկով

1-2

1-2

9) 

Կալիումի քլորիդ լուծույթ կաթիլաներարկման 40մգ/մլ

Կալիումի քլորիդ լուծույթ կաթիլաներարկման 40մգ/մլ

 փաթեթ

1-2

K+ 2,5-3,0 մլէվ/ լ→ 0,5 մլէվ/կգ 

K+ <2,5 մլէվ/լ → 0,75 մլէվ/կգ

2-3

2-3

Հ/Հ

Բժշկական ծառայության տեսակը

Տրամադրման քանակը

ԱԲ

Բ

 1)

Վիրահատություն՝ տոքսիկ մեգակոլոնի, ֆուլմինանտ կոլիտի, աղու թափածակման դեպքում

-

1

Պատճառագիտություն

ա․ Հարուցիչը՝ Entamoeba histolytica մակաբույծն է։

բ․ dispar, E. moshkovskii, E. hartmanni, E. polecki, E. coli, E. gingivalis, E. bangladeshi- համարվում են կոմենսել։

գ․ Վերջերս E. moshkovskii-ն և նոր հայտնաբերված E. bangladeshi-ն ևս սկսել են համարվել երեխաների մոտ լուծի պատճառ։

Համաճարակաբանություն

ա․ Ամեոբիազը տարածված է ամբողջ աշխարհով մեկ։

բ․ Ամեոբիազը ամբողջ աշխարհում մահվան ելքի հանգեցնող մակաբուծային հիվանդություններից երրորդն է՝ մալարիայից և շիստոսոմիազից հետո։

գ․ Անթրոպոնոզ է։ Մարդիք և պրիմատները միակ հայտնի ռեզերվուարն են։

դ․ Փոխանցվում է ամեոբայի ցիստերով՝ ֆեկալ-օրալ փոխանցման մեխանիզմով։ Փոխանցման ուղիներն են՝ սննդային, ջրային, կենցաղ-կոնտակտային։

ե․ Ստամոքսահյութի ազդեցությանը չենթարկված ցիստերը վերածվում են վեգետատիվ ձևերի՝ տրոֆոզոիտների, որոնք էլ ախտահարում են հաստ աղին։

զ․ Ընթացիկ ձևավորվող ցիստերը ապահովում են վարակի փոխանցումը, առավելապես անախտանիշ ցիստակիրներից։ Վարակված մարդիք արտազատում են ցիստերը ընդմիջումներով և երկարատև՝ երբեմն նույնիսկ տարիներ։

է․ Ցիստերը կայուն են քլորի այն քանակներին, որն օգտագործվում է ջրամատակարարման համակարգում։ Զգայուն են յոդով ախտահանմանը։

ը․ Ամեոբաների վեգետատիվ ձևն անկայուն է արտաքին միջավայրում, հիվանդի կղանքում ոչնչանում է 30 րոպեի ընթացքում։

Կլինիկական առանձնահատկություններ

Տես աղյուսակ (կլինիկական դրսևորումներ)

Գաղտնի շրջանը տատանվում է մի քանի օրից մինչև ամիսներ, բայց հիմնականում 2-4 շաբաթ է։

Բարդություններ աղիքային ամեոբիազի

ա․ Հաստ աղու հարաճող ընդգրկումը կարող է առաջացնել՝ տոքսիկ մեգակոլոն, ֆուլմինանտ կոլիտ, հաստ աղու և պերիանալ շրջանի խոցոտում, և հազվադեպ՝ թափածակում աղու։ Կարող են ընդգրկվել հաստ աղու տարբեր հատվածներ և բնորոշվում է բարձր լետալ ելքով։ Ռիսկի գործոններն են այս բարդությունների զարգացման՝ կորտիկոստերոիդային բուժումը ոչ ճիշտ ախտորոշման պատճառով իրականացված, աղիների պերիստալտիկան ընկճող դեղորայքի կիրառումը։

բ․ Վաղ մանկական տարիքում անանցանելիություն, թափածակում, պերիտոնիտ, նեկրոզացնող կոլիտ կարող են զարգանալ շատ արագ։

գ․ Ամեբոմա

Գրանուլացիոն հյուսվածքային զանգվածի հատվածային կուտակում է՝ կույր աղում կամ վերել հաստ աղում՝ տեսքով նմանակելով հաստ աղու քաղցկեղին։

Աղիքային ամեոբիազի 0.5-1.5% դեպքերն են բարդանում ամեբոմայով։

Սկզբնական դրսևորումը ցավոտ, շոշափվող որովայնային զանգվածն է։

Միայն 2/3-րդ հիվանդներն են ամեբոմայի ախտորոշման ժամանակ ունենում լուծ։

Ախտորոշումը՝ կոլոնոսկոպիայով և բիոպսիայով։

Հիմնականում պատասխանում է հակապարազիտար բուժմանը՝

չպահանջելով վիրահատական միջամտություն։

դ․ Ամեոբային կոլիտը նաև ասոցացվում է կոգնիտիվ խանգարումների հետ՝ որպես հեռակա հետևանք։

Ախտորոշում

Տես աղյուսակ- ամեոբիազի ախտորոշում

Բուժում

(ընդհանուր դրույթներ)

ա․ Բուժել բոլոր սիմպտոմատիկ աղիքային և արտաաղիքային դրսևորումներով հիվանդներին նիտրոիմիդազոլով (մետրոնիդազոլ, տինիդազոլ)։

Նիտրոիմիդազոլով բուժմանը պետք է հաջորդի լուսանցքային ձևերի վրա ազդող դեղամիջոցի ընդունումը, քանի որ մակաբույծը նիտրոիմիդազոլ ստացած հիվանդների 40-60% դեպքերում շարունակում է պահպանվել աղիներում։

Մետրոնիդազոլը և պարոմոմիցինը չպետք է տրվեն միաժամանակ, քանի որ փորլուծությունը, որը պարոմոմիցինի հիմնական կողմնակի ազդեցություններից է, կարող է դժվարացնել բուժմանն արձագանքի գնահատումը:

բ․ Անախտանիշ հիվանդները վարակված E. histolytica-ով ևս պետք է բուժվեն լուսանցքային ձևերի դեմ ակտիվ դեղորայքով՝ յոդոքուինոլոն (iodoquinol) կամ պարոմոմիցին (paromomycin)։

Մետրոնիդազոլն արդյունավետ չէ ցիստերի դեմ։

գ․ Լյարդի աբսցեսի դրենավորում՝ մետրնիդազոլով բուժմանն ի լրացում, ցուցված է հետևյալ դեպքերում՝

աբսցես, որ չի պատասխանում նիտրոիմիդազոլային բուժմանը 5-7 օրերի ընթացքում

մեծ աբսցես (>5 սմ տրամագծով)

ձախ բլթի ախտահարում

դ․ Տնային կոնտակտները, միասին ճամփորդողները, սեռական զուգընկերները ամեոբիազով հիվանդի ևս պետք է նմուշառվեն՝ դիտարկվելով որպես հավանական անախտանիշ կրողներ E. histolytica-ի։

Տես աղյուսակ ամեոբիազի բուժումը (հակաամեոբային դեղորայք՝ դեղաչափ, տևողություն)

Մշտադիտարկում

Ցանկալի է, բայց ոչ պարտադիր, նիտրոիմիդազոլային և լուսանցքային ձևերի վրա ազդող դեղորայքի ընդունումից հետո հաստատել մակաբույծի էռադիկացիան՝ կղանքի անտիգենային թեստով։

Կանխարգելում

ա․ Կանխարգելումը պահանջում է ցիստերի ֆեկալ-օրալ փոխանցման մեխանիզմի շղթայի ընդհատում։

բ․ Համընդհանուր աղիքային նախազգուշական միջոցառումներին պետք է հետևել և լավացումից հետո շարունակել դեռ 48 ժամ մեկուսացած մնալ։

գ․ Ջրային ժամանցային վայրեր հաճախում

Լուսանցքային ձևերի վրա ազդող դեղորայքի ընդունման ավարտից և որևէ գանգատ չունենալուց հետո միայն կարող են այցելել լողավազան և այլ ռեկրեացիոն (կանգնած) ջրեր։